Το 2001 το αναθεωρημένο σύνταγμα της Ελλάδας προέβη σε μία διόρθωση ύψιστης σημασίας. Καθιέρωσε τον όρο «Άτομα Με Αναπηρία», προς αντικατάσταση του προηγούμενου «Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες». Υπέρ της συγκεκριμένης αλλαγής συνηγορεί και η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.), η οποία, σε ανοικτή επιστολή προς την κυβέρνηση το 2021 σχετικά με την ψηφιακή προσβασιμότητα, έγραψε χαρακτηριστικά : «Ο όρος «Άτομα με Ειδικές Ανάγκες» δεν περιλαμβάνει αποκλειστικά και μόνο τις καταστάσεις αναπηρίας, αφετέρου συντελεί στη δημιουργία διαχωρισμών και αποκλεισμού και ως εκ τούτου δεν συνάδει με τη δικαιωματική οπτική.»
Η γλώσσα έχει την δύναμη να πλάθει συνειδήσεις κι η απτή αλήθεια είναι πως ανάγκες έχουμε όλοι. Σε συνέντευξη τους οι υπέροχοι “Cool Crips ”, διαχειριστές της ομώνυμης σελίδας στο Instagram που στόχο έχει την ευαισθητοποίηση, αλλά και την εξοικείωση με την αναπηρία, αναφέρουν: «Στην πραγματικότητα οι ανάγκες μας είναι ίδιες. Ανάγκη για εκπαίδευση, μετακίνηση, στέγη, τροφή, διασκέδαση, κοινωνική ζωή, σεξουαλική ζωή… Το ότι ένα τυφλό άτομο χρειάζεται γραφή braille πάνω στην συσκευασία των προφυλακτικών δεν κάνει την ανάγκη του για κατάλληλη προφύλαξη ειδική.»
Η αναπηρία είναι μία συνθήκη που δεν μειώνει την ανθρώπινη ποιότητα του ατόμου. Οι επιθυμίες, τα συναισθήματα, οι λαχτάρες, οι απογοητεύσεις παραμένουν ακέραιες στον πυρήνα του καθενός είτε δεν βλέπει, είτε δεν ακούει, είτε δεν είναι σε θέση να περπατήσει. Η σύγχρονη ιστορία του είδους μας έχει να επιδείξει πάμπολλα παραδείγματα ανθρώπων με αναπηρία που κατέκτησαν σπουδαίους στόχους και προσέφεραν στην κοινωνία και την επιστήμη, όσο οποιοσδήποτε άλλος άνθρωπος χωρίς αναπηρία.
Το ερώτημα, τώρα, του «τι είναι άνθρωπος;» έχει κατά καιρούς απασχολήσει την ανθρωπότητα σε κάθε επίπεδο.
Ο Ιμμάνουελ Καντ, με τη φιλοσοφική του σκέψη, έθεσε ως αφετηρία την εξής παρατήρηση: «Ο άνθρωπος είναι ένα ον που υποβάλλει στον εαυτό του ερωτήματα τα οποία εν τέλει δεν μπορεί να απαντήσει.» Συνεχίζει υποστηρίζοντας –μεταξύ άλλων- πως ακριβώς αυτή η αδυναμία μας οδηγεί στην ανάγκη απόκτησης εμπειριών και γνώσεων καθώς αναζητούμε απαντήσεις. Μέσω, δηλαδή, αυτής της αδυναμίας μάς δίνεται στην πραγματικότητα οπτική, ελπίδα τελείωσης (στα αρχαία ελληνικά τέλος = σκοπός) .
Ο Ρένος Χαραλαμπίδης στο βιβλίο που συνέλεξε και εξέδωσε τις διάσπαρτές σκέψεις του κατά τη διάρκεια γέννησης των τεσσάρων ταινιών του («Εγχειρίδιο κινηματογραφικής ανυπακοής»), αναφέρει πως «Κάθε ταινία είναι ο τρόπος για μια επιστροφή. Γεννιόμαστε μακριά από τους εαυτούς μας και σε όλη μας τη ζωή επιστρέφουμε προς αυτό που πραγματικά είμαστε.»
Στο υποψήφιο για πέντε Oscar «Lady Bird», του 2017, η άλλοτε μπερδεμένη και εκρηκτική δεκαεφτάχρονη Christine, όταν η μαμά της της λέει με αναστεναγμό «απλώς θέλω να γίνεις η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου», εκείνη της απαντά «κι αν είναι αυτή η καλύτερη εκδοχή μου;». Στην αρχή βουβαίνεσαι, γιατί αυτή η πιθανότητα έχει μία δόση αλήθειας, αλλά παράλληλα ξέρεις έχοντας βιώσει τα 17, τα 18, τα 19 , πως υπάρχουν πολλές διαδοχικές καλύτερες εκδοχές.
Η αναζήτηση ταυτότητας και σκοπού, λοιπόν, δεν είναι πολυτέλεια κάποιων ανθρώπων. Είτε κάποιος είναι σε θέση να διαβάσει αυτό το άρθρο, είτε το ακούει από την αναπαραγωγή του υπολογιστή, είτε είναι καθιστός ή όρθιος μπορεί να ταυτιστεί, να προβληματιστεί, να εκφέρει γνώμη και άποψη. Δεν υφίσταται λιγότερο «άνθρωπος», επειδή έχει κάποια αναπηρία.
Η ιστορία, όμως, μας έχει δείξει πως η συμπερίληψη όλων των ανθρώπων δεν ήταν εύκολη μέσα στην κοινωνία .
Το 1980 η Ρωσία ήταν διοργανώτρια χώρα των Ολυμπιακών Αγώνων. Αρνούμενη να αναγνωρίσει την συνθήκη της αναπηρίας, δεν διεξήγε Παραολυμπιακούς αγώνες. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, ο Όθων Τσουνάκος στο αφιέρωμα που εξέδωσε για τους θερινούς Παραολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας αναφέρει χαρακτηριστικά: «Κάποιοι πολύ-πολύ ευαίσθητοι συνάνθρωποί μας δεν ήλθαν στους αγώνες (και συμβούλεψαν και άλλους να μην πάνε) γιατί -λέει- θα «ψυχοπλακώνονταν». Κάπου τους «χάλαγε» το θέαμα των λεγόμενων «αναπήρων», δεν το άντεχαν […] Όλες αυτές τις ημέρες δεν είδαμε πουθενά «ανάπηρους». Ούτε έναν. Είδαμε μόνο αθλητές και αθλήτριες με αναπηρίες, που αγωνίζονταν για τη νίκη. Αθλητές και αθλήτριες που μας έκαναν κοινωνούς της αγωνίας, των προσπαθειών και των συναισθημάτων τους.»
Η αρχή στην επιστήμη της ανθρωπολογίας είναι πως τίποτα δεν νοείται ως κανονικό. Στην απειρότητα του χρόνου και του χώρου που έχουμε την τύχη να ζούμε υπάρχουν πολλές διαφορετικές «κανονικότητες».
Άλλωστε, o κόσμος δεν φτιάχτηκε για τους λίγους, τους συγκεκριμένους, τους ίδιους.
Συντάκτης: Νεφέλη Τσιλοπούλου
Φωτογραφία: TEDxAUTH 2023 Photography team
