Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου

Προειδοποίηση ευαίσθητου περιεχομένου: αναφορά σε ψυχικές ασθένειες

Η συζήτηση περί ψυχικών ασθενειών ανήκει στην ειδική κατηγορία των συζητήσεων που διστάζουμε να κάνουμε . Φοβόμαστε να μιλήσουμε σχετικά με αυτό, γιατί ίσως πούμε κάτι λάθος. Φοβόμαστε να το σκεφτούμε, γιατί ίσως δεν ξέρουμε αρκετά. Φοβόμαστε να το εκφράσουμε, γιατί ο ήχος μιας τέτοιας αποκάλυψης ενδέχεται να είναι εκκωφαντικός. Κι όμως, τώρα περισσότερο από ποτέ, σε συνθήκες τεταμένες και μη ανθρώπινες, είμαστε αναγκασμένοι να υπερκεράσουμε τον φόβο μας και να μιλήσουμε ανοιχτά, ακόμη κι αν η άποψη μας είναι λειψή και πνιγεί σε έναν ωκεανό άλλων απόψεων.

Ψυχικές ασθένειες και διαταραχές υπάρχουν -δυστυχώς- πολλές κι εκτείνονται από τον ναρκισσισμό και τη σχιζοφρένεια ως και την πιο «οικεία» κατάθλιψη, κάθε πιθανού βαθμού και κάθε πιθανής μορφής. Επιστημονικά εξηγούνται ποικιλοτρόπως και συσχετίζονται τόσο με εγκεφαλικές λειτουργίες, όσο και με το κοινωνικό περιβάλλον του εκάστοτε ατόμου. Ειδικότερα όσον αφορά την κατάθλιψη, εμφανίζεται συχνότερα στο γυναικείο φύλο (σύμφωνα με μελέτη των Salk, R. H., Hyde, J. S., & Abramson, L. Y. (2017), αλλά και των Rai D, Zitko P, Jones K (2013).) Ελάχιστοι άνθρωποι απέχουν από την πιθανότητα να εμφανίσουν κάποια ήπια μορφή κατάθλιψης στη διάρκεια της ζωής τους. Πέραν όμως της στυγνής ακαδημαϊκής προσέγγισης τι συμβαίνει με τα τραύματα της ψυχής, τι συμβαίνει με την κατάθλιψη; Η αλήθεια είναι ότι «αν συγκρίνουμε τη γνώση μας για τις ψυχικές ασθένειες με την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο, η Αμερική δεν έχει ανακαλυφθεί καν: βρισκόμαστε ακόμη σε εκείνο το μικρό νησί στις Μπαχάμες», αλλά αξίζει μια προσπάθεια.

Πρωτίστως και σχεδόν δογματικά οφείλουμε να αποδεχτούμε ότι πρόκειται για μια κατάσταση δύσκολη, σοβαρή και οπωσδήποτε άξια προσοχής. Φτάνουν πια οι υπεκφυγές, φτάνουν πια οι ωχαδελφισμοί, η υποβάθμιση της κρισιμότητας και η επιφανειακή παρηγορία: η κατάθλιψη δεν είναι αστείο, δεν είναι φάση, είναι πραγματικότητα.

Δεύτερον, φύσει φυγόπονοι και λάτρεις της ασφάλειας και της άνεσης, οι άνθρωποι τοποθετήσαμε το ζήτημα της κατάθλιψης και εν γένει των ψυχικών ασθενειών στα λεγόμενα “ταμπού”, σε εκείνα που προσπαθούμε απεγνωσμένα να αποφύγουμε, σε εκείνα που, όταν τύχει να τα συζητούν στο ίδιο τραπέζι με μας, αισθανόμαστε άβολα και κοιτάμε αφηρημένοι δεξιά-αριστερά σφυρίζοντας και μετά φτύνουμε λίγο και τον κόρφο μας. Όχι πια. Η αλματώδης εξέλιξη και οι ιλιγγιώδεις ρυθμοί ζωής εισβάλλουν σαν χείμαρρος στο μυαλό και στην ψυχή των ανθρώπων, μας επηρεάζουν, μας αρρωσταίνουν. Το σύστημα που κρύβουμε τα προβλήματα κάτω από το χαλάκι δεν λειτουργεί πλέον. Είμαστε εδώ κι αφού είμαστε εδώ, πρέπει να συζητήσουμε ανοιχτά.

Τρίτον, οι ψυχικές ασθένειες δεν είναι καθόλου λιγότερο σημαντικές από τις σωματικές.«I was feeling in my mind a sensation close to, but indescribably different from, actual pain». Η ανθρώπινη υπόσταση συναπαρτίζεται από ψυχή και σώμα, έννοιες,σε μεγάλο βαθμό, αλληλένδετες. Όταν νοσεί το ένα, φθείρεται και το άλλο. Συνεπώς, άχαρες παραινέσεις, όπως «γίνε λίγο πιο χαρούμενος», «σταμάτα να είσαι συνεχώς κατηφής» και «θα σου περάσει», μάλλον δεν είναι αυτό που πρέπει να ξεστομίζουμε, δεδομένου ότι στην ουσία όχι μόνο δεν βοηθάει τον αποδέκτη, αλλά υποβαθμίζει εν συνόλω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει.

Επιπλέον, ας θυμόμαστε πως ό,τι έχουμε είναι η επικοινωνία. Όντα φύσει κοινωνικά θεμελιωνόμαστε και αναπτυσσόμαστε στηρίζοντας και στηριζόμενοι. Τα μάτια μας και πολύ περισσότερο το μυαλό μας πρέπει να είναι ορθάνοιχτα και σε πλήρη επαγρύπνηση. Δείτε, μην κοιτάτε απλώς. Αφουγκραστείτε, μην ακούτε απλώς. Πείτε, μη μιλάτε απλώς. Ας επιμείνουμε, ας μοχθήσουμε, ας κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των γύρω μας, διότι ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι τι διαδραματίζεται στο μυαλό και στην ψυχή τους, ποιον προσωπικό Γολγοθά ανεβαίνουν και πόση βοήθεια χρειάζονται. «Η σιωπή δεν σημαίνει πάντα ειρήνη».

Ακόμη, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και μαζί του η συνειδητοποίηση ότι κάποιες καταστάσεις είναι πολύ βαριές για να τις ξεπεράσουμε μόνοι μας, είναι ανυπέρβλητες με μοναδικά εργαλεία τις δικές μας δυνάμεις. Κι είναι εντάξει να το αποδεχτούμε αυτό. Είναι φυσιολογικό να αναζητήσουμε βοήθεια στους κοντινούς μας ανθρώπους. Είναι εξίσου φυσιολογικό να διαπιστώσουμε ότι η βοήθεια τους δεν επαρκεί και να στραφούμε σε άτομα εξειδικευμένα στον κλάδο της ψυχικής υγείας. Το πρώτο βήμα, όταν πνίγεσαι, δεν είναι να σωθείς -αυτό ίσως αργήσει-, αλλά να αποδεχτείς ότι πνίγεσαι. Ή, όταν έχουμε βάσιμες υποψίες ότι κάποιος άλλος πνίγεται, ας πάψουμε πια να εθελοτυφλούμε κι ας απλώσουμε το χέρι μας. Μπορεί να είναι το σωτήριο.

Το θέμα, εκτός από διαπροσωπικό, είναι ηθικό, πολιτικό, κοινωνικό. Είναι ζήτημα για το οποίο πρέπει να μεριμνήσει το ίδιο το κράτος δικαίου, εφοδιάζοντας σχολεία, κέντρα, υπηρεσίες, οργανώσεις με άτομα εξειδικευμένα στις ψυχικές ασθένειες και πρόθυμα να συμβάλλουν στην ίαση τους. Είναι ζήτημα για το οποίο πρέπει να φροντίσουν οι πεπαιδευμένοι άνθρωποι και τα πρόσωπα της επικαιρότητας, προσδίδοντας του τις κατάλληλες διαστάσεις. Είναι ζήτημα παιδείας, το οποίο οφείλει να εδραιωθεί στο σχολικό πρόγραμμα και να προωθηθεί μέσω σεμιναρίων στους εργασιακούς χώρους, συμβάλλοντας όχι απλά στην ευαισθητοποίηση, αλλά και στην επαρκή ενημέρωση του μέσου ανθρώπου. Ο καθένας πρέπει να γνωρίζει τα βασικά περί διαχείρισης των ψυχικών ασθενειών και προσφοράς της ανάλογης υποστήριξης. Είναι ζήτημα που μας αφορά όλους. Το χρωστάμε σ’ αυτούς που υποφέρουν και σε εκείνους που χάθηκαν, νομίζοντας ότι είναι μόνοι τους σ’ αυτό. Να ακούμε, να μιλάμε, να βοηθάμε και πάντα να υπενθυμίζουμε στους ανθρώπους το πιο απλό και σημαντικό: ότι μετράνε. «Ακόμη κι όταν δεν υπάρχει καμία ελπίδα, πρέπει να μαχόμαστε για την επιβίωση μας- κι αυτό κάνουμε, από την κορφή ως τα νύχια».

Οι φράσεις εντός των εισαγωγικών, όπως επίσης και τα επιστημονικά στοιχεία αντλήθηκαν από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του William Styron, “Depression”, Vintage Publishing, 2017

Αν, διαβάζοντας αυτό το κείμενο, διαπίστωσες σχετική ανάγκη επικοινωνίας για εσένα ή για κάποιο τρίτο άτομο, οι παρακάτω ιστοσελίδες και τα τηλέφωνα που περιλαμβάνουν ίσως φανούν χρήσιμες:

https://www.animacare.gr/mental-health-services/help-lines
https://www.therapia.gr/1034-dimosia-dorean-psyxologiki-ypostirixi/

Φωτογραφία: Ιωακείμ Μασμανίδης, Συμεών Μανιάτης

Παρόμοια Άρθρα

Osmosis - TEDx AUTH
Περισσότερα
The Cleaningans - TEDx AUTH
Περισσότερα
lets-talk-about-comedy
Περισσότερα