Το body shaming συνιστά την τάση των ανθρώπων να κριτικάρουν τους άλλους ή και τον εαυτό τους με βάση αποκλειστικά την εμφάνιση. Υπήρχε ανέκαθεν, ωστόσο στη σημερινή εποχή, με την εκτεταμένη χρήση των κοινωνικών δικτύων και την ανωνυμία που ενέχουν αυτά, το φαινόμενο αυτό βρίσκεται σε μεγαλύτερη έξαρση και για αυτό το λόγο η ευαισθητοποίηση θεωρείται επιταγή.
Στην πραγματικότητα, θεωρείται μια μορφή εκφοβισμού που δεν γνωρίζει φύλο και δεν κάνει διακρίσεις, αφού για τους θύτες όλοι οι σωματότυποι μπορούν να γίνουν αντικείμενο αρνητικού σχολιασμού. Έχει πολλές μορφές, είναι πιθανό, για παράδειγμα, κάποιος να κριτικάρει την δική του εικόνα αλόγιστα, να μιλάει αρνητικά για τον εαυτό του και να«αυτομαστιγώνεται». Ακόμα, μπορεί να κριτικάρει την εμφάνιση κάποιου άλλου, ενώ αυτός είναι παρών είτε απών,να του επιτίθεται με άμεσα ή έμμεσα κακόβουλα σχόλια για το ντύσιμο,την εμφάνιση,τα κιλά του. Έχει πολλές συνέπειες στον ψυχισμό των ατόμων, αφού οδηγεί σε μια εσωτερικευμένη αρνητική εικόνα του σώματος και προκαλεί συναισθήματα ανεπάρκειας, ντροπής και δυσφορίας. Ακόμα μπορεί να επιφέρει συναισθηματικό τραύμα σε άτομα νεαρής ηλικίας, ενώ συνδέεται συχνά με διατροφικές και ψυχικές διαταραχές.
Πώς όμως διαμορφώνεται και γιατί οι άνθρωποι καταφεύγουν σε αυτό;
Ουσιαστικά, το body shaming βασίζεται σε δυσλειτουργικές και επιθετικές κοινωνικές στάσεις και κοινωνικές αναπαραστάσεις απέναντι σε κάποια χαρακτηριστικά της εξωτερικής εμφάνισης.
Οι κοινωνικές στάσεις αφορούν την κατηγοριοποίηση ενός αντικειμένου ή ενός ερεθίσματος κατά μήκος ενός αξιολογικού άξονα. Παράλληλα, οι κοινωνικές αναπαραστάσεις διαμορφώνονται από πολλές τέτοιες στάσεις και έτσι δομείται μια συλλογικότητα, ένας κοινός νους. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, η λειτουργία του εγκεφάλου μας είναι προγραμματισμένη, ώστε, μόλις δούμε ένα ερέθισμα, να προσπαθούμε να το κατατάξουμε σε έναν αξιολογικό άξονα, όπου στον έναν πόλο βρίσκεται το «καλό- όμορφο» και στον άλλο το «κακό-αποκρουστικό». Η αυτόματη αντίδραση, λοιπόν, και τάση του μυαλού μας να κατατάσσει ερεθίσματα, αλλά και η προσαρμοστικότητα των ατόμων σε μια κοινή λογική, που διαμορφώνεται στην καθημερινότητα από την επαφή με το κοινωνικό περιβάλλον μας, οδηγούν τα άτομα σε αξιολογήσεις των χαρακτηριστικών των άλλων, οι οποίες συντηρούν την διάκριση και επιφέρουν την δυσφορία στα άτομα.
Το φαινόμενο σαφώς επιτείνεται σε μεγάλο βαθμό λόγω των μη ρεαλιστικών προτύπων ομορφιάς που προωθεί η κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα, διαχρονικά προτάσσονται σε κάθε εποχή συγκεκριμένα, διαφορετικά κάθε φορά, αψεγάδιαστα πρότυπα, τα οποία κυριαρχούν, εκλαμβάνονται ως η ιδανική εικόνα και η κοινωνία ωθεί τον κόσμο να τα ακολουθήσει. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι προσπαθούν να μοιάσουν σε κάτι που δεν υπάρχει. Ιδιαίτερα σήμερα, με την κυριαρχία των social media και των influencers, επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό η αυτοεικόνα των ανθρώπων. Τα φίλτρα και οι επεξεργασμένες εικόνες δημιουργούν μια ψευδαίσθηση τελειότητας, η οποία φαινομενικά μπορεί να επιτευχθεί. Συνεχώς ενθαρρύνεται η ανάγκη να αλλάξουμε στοιχεία πάνω μας, να επέμβουμε, ώστε να ωραιοποιήσουμε την εικόνα μας.
Φυσικά, μεγάλο ρόλο στην συντήρηση του body shaming διαδραματίζει και η ενοχή που περιβάλλει την θηλυκότητα και την σεξουαλικότητα. Ο εσωτερικευμένος σεξισμός,οι πατριαρχικές αντιλήψεις και η ενοχοποίηση του γυμνού σώματος οδηγεί κάποιους ανθρώπους στο να κατακρίνουν τους άλλους για την εμφάνισή τους και να τους επιτίθενται. Άλλωστε ένας πυλώνας του body shaming είναι και το slut shaming, η τάση, δηλαδή, να επικρίνουμε άτομα λόγω του τρόπου ένδυσης τους, της σεξουαλικότητας τους, της εμφάνισης και της αισθητικής τους.
Ένας ακόμα παράγοντας που εντείνει το φαινόμενο αυτό είναι τα προσωπικά χαρακτηριστικά του κάθε ανθρώπου,οι εμπειρίες και το παρελθόν του, τα οποία τον οδηγούν να ασκεί εκφοβισμό στους άλλους για την εξωτερική τους εμφάνιση ή και ακόμα να δέχεται ο ίδιος τέτοια αντιμετώπιση. Συχνά, πίσω από τον θυμό και την επιθετικότητα που επιδεικνύουν κάποιοι άνθρωποι ελλοχεύουν δικοί τους φόβοι, αφρόντιστα και ανολοκλήρωτα κομμάτια του εαυτού τους και συναισθηματικά κενά, τα οποία προβάλλουν στους άλλους επιθετικά.
Η αντιμετώπιση του body shaming εδράζεται στην ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την ενδυνάμωση. Είναι αδήριτη ανάγκη να μπορούμε να αναγνωρίσουμε το φαινόμενο και το σοβαρό αντίκτυπο που έχει στα άτομα. Ακόμα, θα πρέπει να ζητάμε βοήθεια, όταν δεχόμαστε τέτοιου είδους εκφοβισμό και να προσπαθούμε οι ίδιοι να αποφεύγουμε τα αυστηρά αρνητικά σχόλια απέναντι στους άλλους αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό. Το κλειδί για την πάταξη του φαινομένου βρίσκεται στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, την ενδυνάμωση του εαυτού και της αυτοπεποίθησής μας. Η αποδοχή του εαυτού μας, του σώματός μας και των ατελειών μας συνιστά μια διαρκή και δύσκολη διαδικασία. Θα ήταν ωφέλιμη, λοιπόν, η αποφυγή της σύγκρισης, της αυστηρής αυτοκριτικής και της υπερβολικής ενασχόλησης με τα social media. Ο απεγκλωβισμός από τα στεγανά και τις επιταγές της μόδας και της κοινωνίας μπορεί να μας απελευθερώσει. Ακόμη, η έκθεση σε υγιή και ρεαλιστικά σωματικά πρότυπα και η επαφή με άτομα, τα οποία αγαπούν και αποδέχονται το σώμα τους είναι πολύ βοηθητική. Αυτό που πρέπει πάντα να θυμόμαστε είναι ότι ο στόχος δεν είναι το τέλειο και αψεγάδιαστο, αλλά το να γίνουμε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, όποια και αν είναι αυτή!
Φωτογραφία: Συμεών Μανιάτης & Σωτήρης Σταματίου
