«Έλα παιδί μου να φας το…εμβόλιό σου»

Εμβόλια! Μια σίγουρα ιδιαίτερα επίκαιρη λέξη. Πώς θα σας φαινόταν όμως αν αντί να κλείνατε ραντεβού στο κοντινότερο εμβολιαστικό κέντρο, είχατε την ευκαιρία να τα φάτε μαζί με το επόμενό σας γεύμα; Κάτι ίσως του στιλ «Σήμερα λέω να παραγγείλουμε πίτσα και για επιδόρπιο ένα εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β». Εντάξει, για να είμαστε ειλικρινείς, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, αλλά η ιδέα παραμένει ίδια…

Πριν προχωρήσουμε, όμως, ας αποσαφηνίσουμε πρώτα μερικές έννοιες

Γενετική Μηχανική
Οι τεχνικές με τις οποίες ο άνθρωπος επεμβαίνει στο γενετικό υλικό αποτελούν τη Γενετική Μηχανική.

Διαγονιδιακά φυτά
Η Γενετική Μηχανική δίνει τη δυνατότητα προσθήκης νέων γονιδίων απευθείας στον οργανισμό. Τα φυτά που έχουν υποστεί γενετική αλλαγή με τη χρήση τεχνικών Γενετικής Μηχανικής ονομάζονται διαγονιδιακά ή γενετικά τροποποιημένα.
(Προσοχή, ο όρος γενετικά μεταλλαγμένα είναι αδόκιμος! Αν είναι να το πούμε, να το πούμε σωστά)

Αντιγόνο
Κάθε ξένο μακρομόριο που μπορεί να επάγει απόκριση (παραγωγή αντισωμάτων) από το ανοσοποιητικό σύστημα.

Αντισώματα
Πολυλειτουργικές γλυκοπρωτεΐνες που παράγονται από το αμυντικό σύστημα σε απόκριση της παρουσίας «ξένου μορίου» στο σώμα, ουσιώδεις για την αντιμετώπιση μολύνσεων από μικροοργανισμούς .
(οι μικροί μας προσωπικοί ιππότες!)

Ποιο είναι λοιπόν το πρόβλημα που οδήγησε στη σύλληψη των βρώσιμων εμβολίων;
Το υψηλό κόστος χορήγησης ενέσιμων εμβολίων σε συνδυασμό με τη δυσκολία συντήρησής τους, πρωτίστως λόγω της ευαισθησίας τους σε ζεστές θερμοκρασίες, αποτελεί καίριο πρόβλημα για τους πολίτες κυρίως των αναπτυσσόμενων χωρών. Παράλληλα, μικρότερης, βέβαια, σημασίας, ο πόνος που έχει συνδεθεί με το τσίμπημα της βελόνας και η φοβία των συρίγγων (Trypanophobia) που διακατέχει ορισμένους ανθρώπους αποτελούν δύο ακόμα περιοριστικούς παράγοντες του συμβατικού εμβολιασμού που θα μπορούσαν να ξεπεραστούν.

Η Ιδέα
Η πρωτότυπη ιδέα των βρώσιμων εμβολίων (edible vaccines) προήλθε από τον Charles Arntzen, μοριακό βιολόγο με εξειδίκευση στη βιολογία των φυτών και στη βιοτεχνολογία, στις αρχές της δεκαετίας του ’90 σε μια προσπάθεια να περιορίσει τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας σε οικονομικά υποβαθμισμένες περιοχές λόγω απουσίας προγραμμάτων εμβολιασμού. Το όραμά του βασίστηκε στη δημιουργία διαγονιδιακών φυτών που θα εκφράζουν αντιγόνα, ώστε η κατανάλωση των προϊόντων τους να οδηγεί στην παραγωγή των αντίστοιχων αντισωμάτων από τον οργανισμό με τελικό σκοπό την πρόληψη ασθενειών.
Σε δοκιμές σε ζώα, αλλά και σε ορισμένες κλινικές δοκιμές με ανθρώπους που πραγματοποιήθηκαν κατά την διάρκεια των χρόνων που ακολούθησαν, παρατηρήθηκαν θετικά αποτελέσματα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα μιας διαγονιδιακής πατάτας, στην οποία εκφράζεται το επιφανειακό αντιγόνο του ιού της ηπατίτιδας Β ή η υπομονάδα Β της τοξίνης εντεροτοξικού στελέχους E.coli, που διαπιστώθηκε ότι προκάλεσε τις αναμενόμενες ανοσολογικές αποκρίσεις μετά την (ωμή) κατανάλωσή της.
Μήπως τώρα αρχίζετε να βλέπετε τα φρούτα και τα λαχανικά με διαφορετικό μάτι;

Προβλήματα και Περιορισμοί
Η γενικότερη ανασφάλεια του κοινού προς τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, το υψηλό κόστος έρευνας, η χρονοβόρα διαδικασία έγκρισης και κυρίως η ανάγκη περαιτέρω μελετών για προσδιορισμό της κατάλληλης δόσης παραγόμενου αντιγόνου και της δόσης κατανάλωσης για ασφάλεια και επαγωγή ικανοποιητικών επιπέδων ανοσοποίησης συνοψίζουν τα βασικότερα εμπόδια που συναντά η παραγωγή βρώσιμων εμβολίων. Για τους λόγους αυτούς, φαίνεται πως στην πράξη ίσως θα ήταν αποδοτικότερο να χρησιμοποιηθούν μεν φυτά, αποδεσμεύοντάς μας έτσι από βακτηριακές και ζωικές πηγές (#crueltyfree), αλλά το προϊόν τους τελικά να επεξεργάζεται και να χορηγείται σε μορφή χαπιού, όπως ενδεικτικά επισήμανε η ιολόγος και ανοσολόγος Hilary Koprowski «Το βρώσιμο εμβόλιο θα πρέπει να χορηγείται υπό τη μορφή κάψουλας, η οποία θα περιέχει αφυδατωμένο εκχύλισμα φύλλου», αλλά και ο ίδιος ο Arntzen «Στην περίπτωση αυτή, η επίτευξη ομοιόμορφων δόσεων θα ήταν ευκολότερη, με τα εκχυλίσματα να προέρχονται από πατάτες, μαρούλια, καλαμπόκι, ακόμη και από φύλλα καπνού (με απομάκρυνση της νικοτίνης και των άλλων αλκαλοειδών). Μπορούμε λόγου χάρη να λυοφιλοποιούμε την πατάτα, να τη συσκευάζουμε σε κάψουλες ζελατίνης και να φτιάχνουμε ομοιόμορφες δόσεις του εμβολίου».

Σε κάθε περίπτωση, τα βρώσιμα εμβολία (οποιασδήποτε μορφής) θα μπορούσαν να επιτρέψουν τη δημιουργία μεγάλου αριθμού αποθεμάτων με χαμηλό κόστος, στοιχεία που υπογραμμίζουν τη σημασία των δυνατοτήτων τους, αλλά και την ανάγκη για περισσότερη «εξερεύνησή» τους.

Τι λέτε λοιπόν; Pancakes ή εμβόλιο για πρωινό;

ΠΗΓΕΣ:

http://www.sciam.gr/topics.asp?action_id=topic_analysis&issue_id=306&topic_id=507 (περιοδικό Scientific American, Ελληνική έκδοση)
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5049623/ (άρθρο του C. Arntzen, US National Library of Medicine National Institutes of Health)
Βιβλίο «iGenetics, Μια Μεντελική Προσέγγιση», Peter J. Russell

Φωτογραφία: Εβελίνα Παπαδοπούλου

Παρόμοια Άρθρα

Osmosis - TEDx AUTH
Περισσότερα
The Cleaningans - TEDx AUTH
Περισσότερα
lets-talk-about-comedy
Περισσότερα