Τα ζώα αποτελούν από πάντα μέρος της ζωής του ανθρώπου. Είτε πρόκειται για την συντροφιά τους, είτε για την χρήση των προϊόντων που παράγουν, τα ζώα συνδράμουν σε μεγάλο βαθμό στην καθημερινότητα μας.
Η 3η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ ως παγκόσμια ημέρα άγριας ζωής. Παρ’ ολ’ αυτά, κακοποίηση ζώων, άγριων και μη, παρατηρείται σε μεγάλη κλίμακα παγκοσμίως, και ειδικότερα στην Ελλάδα έχει βρεθεί αύξηση τέτοιων περιστατικών τα τελευταία χρόνια. Μαζί με αυτά, αυξάνονται και τα ερωτήματα περί του τι θεωρείται ηθικό και νόμιμο, όπως στην περίπτωση των ζωολογικών κήπων, και το ενδιαφέρον του κόσμου στρέφεται προς την αναζήτηση των απαντήσεων τους.
Κακοποίηση ζώων, σύμφωνα με το άρθρο 16 του ελληνικού νόμου, θεωρείται «ο βασανισμός, και η κακομεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, όπως επίσης και οποιαδήποτε πράξη βίας κατ΄ αυτού, όπως η δηλητηρίαση, το κρέμασμα, ο πνιγμός, το κάψιμο, η σύνθλιψη, ο αποκεφαλισμός, ο ακρωτηριασμός, η αιχμαλωσία κ.ά.» Βέβαια, πέρα από την ενεργητική κακοποίηση, υπάρχει και το φαινόμενο της παθητικής κακοποίησης, στο οποίο περιλαμβάνονται καταστάσεις στις οποίες το ζώο παραμένει αφάγωτο ή χωρίς κατάλυμα, σε παρατεταμένη ή μόνιμη αλυσόδεση κλπ. Παθητική κακοποίηση, με μια ευρύτερη έννοια, θα μπορούσε να θεωρηθεί και το παράνομο κυνήγι ζώων, το οποίο επιφέρει την εξαφάνιση χιλιάδων ειδών του ζωικού βασίλειου, αλλά και την απειλή μελλοντικής εξαφάνισης άλλων τόσων. Μέσα στην κακοποίηση συγκαταλέγεται και «η πρόκληση της βλάβης ή βασανισμού για οικονομικό όφελος (άλογα κούρσας σε ιπποδρομιακά στοιχήματα, κυνοδρομίες, κυνομαχίες, κοκορομαχίες, θανάτωση των ζώων για τροφή ή για τη γούνα τους)». Το τελευταίο αποτελεί στις μέρες μας ένα φλέγον ζήτημα, καθώς πολλά ζωικά είδη χρησιμοποιούνται από τις βιομηχανίες τροφίμων και ενδυμασιών, αλλά και από τα ζωολογικά πάρκα για ψυχαγωγία και από τα εργαστήρια για πειράματα. Κλασική περίπτωση αποτελεί η χρήση ποντικιών ή κουνελιών για την δοκιμή ποικίλων προϊόντων ομορφιάς πάνω σε αυτά. Ακόμα και η γνωστή σε όλα μας φόλα, δηλαδή ο δηλητηριασμός ενός ζώου, δεν είναι τίποτα άλλο παρά έναν γρήγορο τρόπο για να θανατωθούν τα αδέσποτα ζώα από άτομα που τα θεωρούν ανεπιθύμητα και παρουσιάζονται όλο και περισσότερα κρούσματα στις γειτονιές μας.
Στην χώρα μας, τον περασμένο χρόνο, το ζήτημα της κακοποίησης ζώων απέκτησε μεγάλη δημοσιότητα και προκάλεσε σάλο, εξαιτίας συγκεκριμένων περιστατικών που έλαβαν χώρα και βγήκαν στο φως της δημοσιότητας. Μερικά από αυτά είναι το κακοποιημένο γαϊδουράκι στην Ζίτσα, η γάτα που δέχθηκε κλωτσιά σε ταβέρνα στο Ρέθυμνο, και το σκυλάκι που σύρθηκε με αμάξι στην άσφαλτο στα Χανιά. Ιδιαίτερη εντύπωση πρέπει να μας προκαλέσει το γεγονός ότι μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2022 είχαμε 1.924 καταγγελίες από φορείς, ιδιώτες και υπηρεσίες για κακοποίηση ζώων, σύμφωνα με στοιχεία της ιστοσελίδας Report Animal Abuse Greece και της ΕΛ.ΑΣ, τα οποία, όμως, δεν αποτυπώνουν σε καμία περίπτωση την πλήρη εικόνα της τραγικής κατάστασης που επικρατεί, αφού πολλά άτομα δεν προχωρούν σε επίσημες καταγγελίες.
Η περίπτωση των ζωολογικών κήπων είναι πιο περίπλοκη και συνθέτη. Στην θεωρία, τα πάρκα αυτά παρουσιάζονται σαν σανίδα σωτηρίας, λόγω της καθημερινής απειλής των ζώων στην άγρια φύση από την ανεξέλεγκτη συμπεριφορά του ανθρώπου. Από την άλλη πλευρά, ακόμα και μέσα σε αυτούς τους χώρους «προστασίας», έχουν παρατηρηθεί παγκοσμίως πολλά φαινόμενα βίας. Η θανάτωση του χιμπατζή που δραπέτευσε από το ζωολογικό κήπο της Αττικής προκάλεσε τεράστια δυσαρέσκεια και θλίψη σε όλο το πανελλήνιο. Σε χώρες της Νότιας Αμερικής και του Μεξικού, παρατηρούνται ακραίες περιπτώσεις ακόμα και δολοφονίας ζώων με σκοπό την κατανάλωση τους ως τροφή (θανάτωση κατσικιών του ζωολογικού πάρκου του Μεξικού). Το κατά πόσο τα ζωολογικά πάρκα είναι μια μορφή προστασίας και διατήρησης της πανίδας ή μια φυλακή που την αιχμαλωτίζει αποτελεί μια σύγχρονη διχογνωμία.
Μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι η κακοποίηση ζώων αποτελεί αποτέλεσμα της βίαιης συμπεριφοράς του ατόμου. Πολλοί ερευνητές προσπαθούν να σκιαγραφήσουν το προφίλ των θυτών, το οποίο καταλήγει να χαρακτηρίζεται από 4 κύρια στοιχεία. Την επιθετικότητα, την παρορμητικότητα, την χαμηλή συναισθηματική νοημοσύνη και, πάνω από όλα, τον έλεγχο για εξουσία. Δεν αποτελεί μυστικό ότι άτομα που προβαίνουν σε μια τέτοια είδους κακομεταχείριση συνδέονται και με άλλες παράνομες δραστηριότητες, αλλά και με την βία παιδιών ή άλλων ατόμων (πχ ενδοοικογενειακή). Τα άτομα με κακοποιητική συμπεριφορά τείνουν μέσα από τις βίαιες πράξεις τους να ελέγξουν οτιδήποτε γνωρίζουν ότι δεν θα μπορέσει να αντισταθεί -στην προκειμένη περίπτωση ένα ζώο-, αφού δεν είναι ικανά να ελέγξουν το περιβάλλον τους. Συμπερασματικά, η κακοποίηση ζώων πολλές φορές αποτελεί ένα ξέσπασμα του ανθρώπου, ενώ για πολλούς και ψυχαγωγία.
Η νομοθεσία της Ελλάδας προβλέπει την προστασία κυρίως των ζώων συντροφιάς (σκύλους, γάτες), παρόλο που αυτά δεν είναι τα μόνα που κακοποιούνται, αφού σε πολλά χωριά εκμεταλλεύονται με τον λάθος τρόπο και τα «παραγωγικά» ζώα (γαϊδούρια στην Σαντορίνη, αγελάδες, κότες κ.α.) Επιπρόσθετα, ο νόμος προβλέπει πως η καταγγελία γίνεται και αυταπαγγέλτως, καλό θα ήταν, όμως, να υπάρχει και κάποιο αποδεικτικό στοιχείο, όπως βίντεο ή φωτογραφία, προκειμένου να είναι τεκμηριωμένα τα λεγόμενα μας. Η νέα νομοθεσία που θεσπίστηκε πρόσφατα προβλέπει ποινές κάθειρξης έως 10 ετών και χρηματικά πρόστιμα έως και 50.000 ευρώ για όσους βασανίζουν, θανατώνουν ή κακομεταχειρίζονται ζώα συντροφιάς.
Ο μέσος όρων των καταγγελιών που δέχεται καθημερινά η οργάνωση DOG’s VOICE είναι 50. Από αυτές, μόνο το 30% συνοδεύεται από αποδεικτικά στοιχεία (φωτογραφίες ή βίντεο), ενώ στην δικαστική αίθουσα δεν φτάνουν ούτε οι δύο από αυτές. Αυτό θα πρέπει να μας ωθήσει να μην φοβόμαστε τα αντίποινα ή την ευθύνη, όταν κάνουμε μια καταγγελία, αλλά αντίθετα να μας αφυπνίσει, ώστε να σταματήσουμε το φαύλο κύκλο κακοποιήσεων και να ευαισθητοποιηθούμε περισσότερο πάνω στο θέμα αυτό. Στην διάθεση μας βρίσκεται άλλωστε, και ο πενταψήφιος αριθμός 10410 της ΕΛ.ΑΣ., καθώς και πολλών καταφυγίων και φιλοζωικών για την προστασία των ζώων. Στόχος είναι η καταγγελία κακοποιητικών συμπεριφορών, αλλά και η γενικότερη ασφάλεια των ζώων. Επειδή, όμως, τα νούμερα μιλάνε περισσότερο από τις λέξεις, μόλις τα τελευταία 3,5 χρόνια η συγκεκριμένη γραμμή έχει δεχτεί πάνω από 14.000 καταγγελίες.
Κλείνοντας το παρόν άρθρο, είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι ως άνθρωποι έχουμε καθήκον την διατήρηση και προστασία της χλωρίδας και της πανίδας του πλανήτη μας, με σκοπό την διαιώνιση της τεράστιας ποικιλίας και ποικιλομορφίας που αυτός μας παρέχει. Αν παρατηρούμε κακοποιητικές συμπεριφορές τις καταγγέλλουμε, επιδιώκουμε να μην στηρίζουμε εταιρείες που εκμεταλλεύονται ζώα και καλό θα ήταν να υιοθετούμε και όχι να αγοράζουμε ζωάκια. Γενικά, συνίσταται να κάνουμε έρευνα, γιατί ό,τι είναι νόμιμο δεν είναι απαραίτητα και ηθικό και δεν είναι όλα έτσι όπως φαίνονται πάντα.
Πηγές:
1.ieidiseis, Γιώργος Πρωτοψάλτης (05/10/2022), διαδικτυακό περιοδικό, άρθρο
2.Monopoli.gr, Μαριάννα Κουρκούνη (06/11/2019), διαδικτυακό περιοδικό, άρθρο
