Ο καταστροφικός κυκλώνας Μπόλα —μία από τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές διαχρονικά— και ένας αιματηρός πόλεμος ανεξαρτησίας συνέθεταν το παζλ της κατάστασης που επικρατούσε στο Μπαγκλαντές στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό, με χιλιάδες νεκρούς και άτομα σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Ακραία φτώχεια, όπως αυτή ορίζεται από τον ΟΗΕ, είναι η κατάσταση στην οποία απουσιάζει η κάλυψη βασικών αναγκών, όπως αυτές σε τροφή και καθαρό πόσιμο νερό, καθώς και η πρόσβαση σε υπηρεσίες, όπως η υγεία και η εκπαίδευση.
Ένας επιχειρηματίας από το Μπαγκλαντές, ο Φάζλι Άμπεντ, θέλησε να βοηθήσει την κοινότητά του να ξεπεράσει αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Έτσι, εγκατέλειψε την καριέρα του και το 1972 ίδρυσε τη BRAC (Bangladesh Rural Advancement Committee – Επιτροπή Αγροτικής Ανάπτυξης Μπαγκλαντές). Μέσω του οργανισμού του παρείχε βοήθεια στους συντοπίτες του —και κυρίως στις γυναίκες, οι οποίες πλήττονταν περισσότερο από την κατάσταση— σε τέσσερα επίπεδα, σαν μια πυραμίδα από τα πιο βασικά στα λιγότερο βασικά στοιχεία. Στη βάση της πυραμίδας βρισκόταν η επιβίωση, η οποία εξασφαλιζόταν με την παροχή τροφής και χρημάτων. Λίγο πιο ψηλά, εξασφαλιζόταν ένας αξιοπρεπής βιοπορισμός μέσω της αξιοποίησης περιουσίας ή ζώων, ενώ πιο πάνω ήταν η εκπαίδευση σε θέματα αποταμίευσης, προϋπολογισμού και επενδύσεων. Στην κορυφή της πυραμίδας βρισκόταν η κοινωνική ένταξη στις τοπικές κοινότητες.
Μέσω του προγράμματός του, ο Άμπεντ βοήθησε περισσότερα από 9 εκατομμύρια ανθρώπους από το 2002 μέχρι και τον θάνατό του το 2019. Η επιτυχία του προγράμματος τον οδήγησε να επεκτείνει τον οργανισμό του έξω από τα στενά όρια του Μπαγκλαντές. Έχοντας ως όραμα την οικοδόμηση ενός κόσμου απαλλαγμένου από κάθε μορφής εκμετάλλευση και διάκριση, στον οποίο όλοι θα συνειδητοποιούν τις δυνατότητές τους, σταδιακά o BRAC εξελίχθηκε σε παγκόσμιο ηγέτη στη δημιουργία ευκαιριών με σκοπό την εξάλειψη της φτώχειας. Σήμερα —και παρά τον θάνατο του ιδρυτή του— αποτελεί τον υπ’ αριθμό ένα μη κυβερνητικό αναπτυξιακό οργανισμό, επηρεάζοντας περίπου 138 εκατομμύρια ανθρώπους σε 12 χώρες.
Ένα παράδειγμα επιτυχούς δράσης του οργανισμού, όπως το περιγράφει η κόρη του Άμπεντ σε ομιλία της στο TED1, είναι αυτό της Τζορίνας. Η Τζορίνα γεννήθηκε σε ένα απομακρυσμένο χωριό στο βόρειο Μπαγκλαντές. Δεν πήγε ποτέ σχολείο και στην ηλικία των 15 παντρεύτηκε ένα βίαιο σύντροφο που την εγκατέλειψε με δύο παιδιά. Τα παιδιά της δεν πήγαιναν σχολείο και ήταν σοβαρά υποσιτισμένα. Μπήκε στο πρόγραμμα το 2005, λαμβάνοντας 1 δολάριο την εβδομάδα, δύο αγελάδες, εκπαίδευση στον επιχειρηματικό τομέα και εβδομαδιαία επίσκεψη από έναν μέντορα. Πράγματι, το πρόγραμμα έφερε αποτέλεσμα: Η Τζορίνα κατέχει πλέον ένα σπίτι για την οικογένειά της, διοικεί το μεγαλύτερο παντοπωλείο στην περιοχή και —το πλέον σημαντικό— οραματίζεται ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά της.
Ο BRAC δεν είναι φυσικά ο μοναδικός οργανισμός που αναλαμβάνει δράσεις για την καταπολέμηση της ακραίας φτώχειας. Οι δράσεις αυτές έχουν αποκτήσει πλέον διεθνή διάσταση, πέρα από τα στενά όρια μιας ομάδας ατόμων ή μιας χώρας. Το 2015 189 κράτη που ανήκουν στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών συμφώνησαν σε μια σειρά δράσεων με σκοπό την ειρήνη και την ευημερία των ανθρώπων και του πλανήτη συνολικά, σχεδιάζοντας 17 συνδεόμενους στόχους με ορίζοντα το 2030.
Ο πρώτος στόχος αφορά την καταπολέμηση της φτώχειας. Επιμέρους στόχοι είναι η εξάλειψη της ακραίας φτώχειας, η ελάττωση της φτώχειας στο 50%, η θέσπιση κοινωνικών συστημάτων κοινωνικής προστασίας, η εξασφάλιση ίσων δικαιωμάτων σε ιδιοκτησία, βασικές υπηρεσίες, τεχνολογία και οικονομικές πηγές και η ανθεκτικότητα σε περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές καταστροφές.
Τα παραπάνω αποτελούν λίγα μόνο παραδείγματα ατομικής και συλλογικής δράσης για την καταπολέμηση της ακραίας φτώχειας. Αποτελούν παραδείγματα που εμπνέουν για το πως μπορεί κάποιος, υποκινούμενος από τη θέληση προσφοράς στην κοινότητα, να ξεπεράσει τα εμπόδια που προκύπτουν, και πως κράτη μπορούν να ενωθούν για το κοινό καλό. Αξίες όπως ο αλτρουισμός, η ανιδιοτέλεια και η συνεργασία, μπορούν να γίνουν η κινητήριος δύναμη ώστε μεμονωμένα άτομα, μικρές ομάδες ή ακόμη και κράτη να αναλάβουν παρόμοιες πρωτοβουλίες που θα επαναφέρουν την ελπίδα και θα χτίσουν έναν πιο όμορφο κόσμο για όλους. Η δύναμη των πρωτοβουλιών όλων μας δεν είναι διόλου ασήμαντη· με τα λόγια του ποιητή «Πού να δώσω να το καταλάβουν οι πλειοψηφίες […] πως το σπουδαιότερο: Η άνοιξη και αυτή προϊόν του ανθρώπου είναι.»2
Σημειώσεις:
1. Η ομιλία στο TED της κόρης του ιδρυτής της BRAC: https://www.ted.com/talks/shameran_abed_4_steps_to_ending_extreme_poverty/transcript?referrer=playlist-how_innovation_changes_the_world
- Οδυσσέας Ελύτης, Η Οδύσσεια (1971)
Φωτογραφία: Ελένη Σάντολη