Η «καθαρότητα» της επιστήμης

Σε έναν κόσμο με αμέτρητες προκλήσεις και ζητήματα σχετικά με το περιβάλλον, τις ασθένειες, τη ζωή στο διάστημα και το ανθρώπινο μέλλον γενικότερα, κάθε επιστήμονας ονειρεύεται να βρει αυτό το κάτι που θα αλλάξει το κόσμο, να πάρει το βραβείο Νόμπελ για την πιο μεγάλη εφεύρεση που θα αφήσει εποχή, που θα αλλάξει τα μέχρι τώρα δεδομένα. Ωραία. Κάπου εδώ όμως αναρωτιέμαι: συνάδει άραγε ένα επιστημονικό βραβείο Νόμπελ με τις αξίες της ειρήνης και ανθρωπιάς; Για παράδειγμα, πόση ευθύνη πρέπει να επιρρίπτεται στους επιστήμονες που ανακάλυψαν την πυρηνική ενέργεια, γνωρίζοντας τις φρικιαστικές καταστροφές που έχει επιφέρει η εσφαλμένη χρήση της στους πολεμικούς εξοπλισμούς;
 
Από τη μία, ο επιστήμονας είναι -ή θα έπρεπε να είναι- ένας άνθρωπος πνευματικός. Από αυτό, απορρέει ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Έχει χρέος πάνω από όλα να προάγει το πνεύμα, τον πολιτισμό και την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Και δεν υπάρχει καλύτερο δείγμα πολιτισμού, από αυτό της ανθρωπιάς. Ο ίδιος πρέπει να έχει συνείδηση ότι στα χέρια του κατέχει τη δύναμη να καταστρέψει ή να σώσει τον κόσμο. Πυλώνα κάθε ερευνητικής προσπάθειας θα πρέπει να αποτελεί ο άνθρωπος, όχι ο ατομικιστής και ο κυρίαρχος, αλλά ο άνθρωπος που εναρμονίζεται και σέβεται τόσο το ανθρώπινο είδος στο σύνολο του όσο και τη μητέρα φύση. Ένας επιστήμονας που εθελοτυφλεί, που δίνει τη γνώση και τα ευρήματα του αδιάφορος για την μετέπειτα αξιοποίηση τους, δεν προάγει τις παραπάνω αξίες. Αντίθετα, η έλλειψη τέτοιας διορατικότητας, όχι μόνο δεν προωθεί την ανθρωπότητα αλλά επιτείνει, εμμέσως, την καταστροφή της.
 
Τις τελευταίες, μάλιστα, δεκαετίες με την ανάπτυξη των κλάδων της βιοτεχνολογίας, της κλωνοποίησης και της ευγονικής, τα διλήμματα της βιοηθικής έχουν κορυφωθεί και η επιστημονική κοινότητα βρίσκεται περισσότερο υπόλογη και εκτεθειμένη  στην κριτική της κοινής γνώμης. Παρά τα τεράστια οφέλη που έχει επιφέρει σε παγκόσμια κλίμακα στον τομέα της εξέλιξης και της ιατρικής, οι πυρηνικές καταστροφές, τα ηλεκτρονικά κυκλώματα, ο πολεμικός εξοπλισμός και πολλές άλλες ανακαλύψεις που υπονομεύουν την ανθρώπινη κοινότητα, γεννούν ένα φόβο ενάντια στην εξέλιξη, έναν σκεπτικισμό απέναντι στην «καθαρότητα» των σκοπών της επιστήμης.
 
Σίγουρα δεν είναι όλη η επιστημονική κοινότητα ακέραιη στο σύνολο της. Επηρεάζεται από συμφέροντα, κάνει λάθη και συχνά αμαυρώνει την καθαρότητα της έρευνας, όταν αυτή εξυπηρετεί ανήθικους σκοπούς.Όμως, είτε η ευθύνη επιρρίπτεται καθαρά στους επιστήμονες, είτε στα έθνη και στην παγκόσμια κοινωνία στο σύνολο της, δεν έχει σημασία. Σημασία έχει, ότι πάντα ο εγωκεντρισμός των ανθρώπων και η προσπάθεια επιβολής και κυριαρχίας απέναντι στους άλλους, είναι αυτό που οδηγεί στην εσφαλμένη χρήση των επιστημονικών ανακαλύψεων. Όμως, δεν γίνεται να σταματήσει η επιστημονική έρευνα και η εξέλιξη, λόγω του φόβου μήπως τα επιστημονικά ευρήματα βρεθούν σε λάθος χέρια και γίνουν αιτία ολέθριων καταστροφών. Μια τέτοια σκέψη, αποτελεί τροχοπέδη στην εξέλιξη, καθιστά μάταιη και αρνητικά φορτισμένη κάθε είδους προσπάθεια. Δεν τίθεται επομένως κάποιο  ζήτημα σχετικά με την καθαρότητα της επιστήμης αυτής καθ’αυτής, όσο για τις εσφαλμένες αποφάσεις αξιοποίησης της. Κάθε κοινωνία θα πρέπει να εξασφαλίζει με σεβασμό και διαφάνεια, ότι η ανάπτυξη κάθε τεχνολογίας γίνεται καθαρά για ειρηνικούς και εξελικτικούς σκοπούς. Ο επιστήμονας, απαλλαγμένος από τέτοια διλήμματα, θα πρέπει να μπορεί να αφιερωθεί στην επιστήμη, όχι για την ίδια την επιστήμη, αλλά για το παγκόσμιο όφελος.          
 
Εξάλλου, το σίγουρο είναι ότι η επιστήμη δεν δύναται να σταματήσει. Η εξέλιξη πλέον είναι μονόδρομος και ο άνθρωπος σύντομα θα είναι ικανός για ακόμα σπουδαιότερες ανακαλύψεις, ικανός να δημιουργήσει έναν κόσμο προερχόμενο από ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Με την ελπίδα ότι το φυσικό περιβάλλον θα «σωθεί» και θα είναι σε θέση να φιλοξενήσει τον άνθρωπο για πολλά ακόμα χρόνια, η τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη θα είναι τόσο ραγδαία τα επόμενα χρόνια, που η αντιμετώπιση όλων των ασθενειών, η αποίκηση του διαστήματος, οι αμέτρητες υλικές ανέσεις και το βέλτιστο επίπεδο ζωής θα είναι γεγονός.Έχει δημιουργηθεί ένας νέος κόσμος, με την επιστήμη να βρίσκεται στο κέντρο αυτού, σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης κοινωνίας.
 
Η επιστήμη είναι και θα είναι το μεγαλύτερο θαύμα, το ισχυρότερο «όπλο» που κατέχει αυτός ο κόσμος. Το δίλημμα όμως είναι το εξής: είναι αυτός ο νέος «ιδανικός» κόσμος για όλους ή θα κορυφωθεί το κοινωνικό χάσμα μεταξύ τρίτου και υπερσύγχρονου κόσμου; Μήπως, τελικά, η ραγδαία εξελικτική πορεία του ανθρώπου μέσω της επιστήμης, θα συνεπάγεται αναπόφευκτα την ηθική και κοινωνική του υποβάθμιση; Όπως αναφέρει και ο συγγραφέας C.S. Lewis «Χωρίς αμφιβολία, οι θεμελιωτές της σύγχρονης επιστήμης υπήρξαν κατά κανόνα άνθρωποι που η αγάπη τους για την αλήθεια υπερέβαινε την αγάπη τους για την εξουσία». Έτσι και σήμερα, η επιστήμη δεν θα πρέπει να είναι το ισχυρότερο όπλο στα λάθος χέρια, αλλά το όπλο όλης της ανθρωπότητας απέναντι στις προκλήσεις του μέλλοντος.

Παρόμοια Άρθρα

Osmosis - TEDx AUTH
Περισσότερα
The Cleaningans - TEDx AUTH
Περισσότερα
lets-talk-about-comedy
Περισσότερα