Στερεότυπα. Αν διαχωρίσουμε αυτή τη λέξη στα επιμέρους τμήματα της, παρατηρούμε ότι η λέξη στερεότυπο αποτελείται απο το «στερεός» και «τύπος». Ένας στερεός τύπος, λοιπόν, τόσο συμπαγής και τόσο ακλόνητος, που καταφέρνει μέσα από γενιές και γενιές να διατηρεί σταθερή τη μάζα του. Δεν αλλάζει σχήμα ούτε μορφή, δεν εξελίσσεται, δεν προοδεύει, δεν ακολουθεί τις νέες τάσεις.
Απο τις πρώτες κιόλας μέρες της γέννησης μας η κοινωνία φροντίζει να μας «προικίζει» με ένα σωρό γενικεύσεις και χαρακτηρισμούς για τους ανθρώπους και τις καταστάσεις τις οποίες πρόκειται να αντιμετωπίσουμε. Όλα τακτοποιημένα, σε κουτάκια, έτοιμα για χρήση. Κανένας χώρος για κριτική σκέψη, προβληματισμό, διαμόρφωση μιας νέας πεποίθησης που δεν σχετίζεται με το παρελθον. Η αντίληψη του ότι η γυναίκα προορίζεται αποκλειστικά για τη μητρότητα, η ομοφυλοφιλία είναι αφύσικη και προσβλητική, οι μετανάστες που κατοικούν στη χώρα μας είναι υπαίτιοι για την εγκληματικότητα και την ανεργία, αποτελεί ένα μικρό δείγμα της ευρείας γκάμας των στερεοτύπων τα οποία είναι φυτευμένα στο κεφάλι πολλών από μας και τα οποία καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο δρούμε και αντιδρούμε. Το ερώτημα είναι: Γιατί αφήνουμε ένα στερεότυπο να προκαθορίσει την άποψή μας για κάτι; Είναι βολικό και ασφαλές σύμφωνα με τους άτυπους νόμους της κοινωνίας θα απαντήσουν μερικοί. Είναι ο φόβος για το άγνωστο θα απαντήσω εγώ.
Η ανακάλυψη νέων δεδομένων δεν αποτελεί μια ευχάριστη διαδικασία για όλους. Χρειάζεται θάρρος για να φύγεις από την κατάσταση βολικότητας σου, το λεγόμενο comfort zone, και να δεις τον κόσμο από μια διαφορετική οπτική γωνία. Μπορεί τελικά να μην σου αρέσει εκείνη η θέα. Ωστόσο, πάλι θα έχεις βγει κερδισμένος, γιατί πολύ απλά δεν θα έχεις μείνει στάσιμος. Η απόκτηση νέων εμπειριών και γνώσεων είναι η αποκλειστική τροφή του εγκεφάλου. Είναι η ενέργεια που χρειάζεται ο εγκέφαλος μας για να «τρέξει» και να εξερευνήσει κάθε μονοπάτι του μυαλού. Πολλές φορές τα μονοπάτια μπερδεύονται και καταλήγουν σε ατέρμονους λαβύρινθους απο τους οποίους φαντάζει αδύνατο να ξεφύγει κανείς. Ωστόσο, η άκρη του νήματος είναι ένα βήμα μακριά από την ελευθερία της σκέψης. Όταν το μυαλό είναι «άδειο», ελεύθερο από τα δεσμά των προκαταλήψεων, τότε ο άνθρωπος είναι σε θέση να παρατηρήσει την πραγματικότητα και να βιώσει το τώρα.
Ο λόγος που είναι επικίνδυνο να ζούμε με στερεότυπα στη σύγχρονη εποχή είναι ότι το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών διαμορφώθηκε σε χρονικές περιόδους στις οποίες δεν υπήρχαν τα σημερινά δεδομένα. Με την πάροδο των χρόνων, έτσι όπως εξελίσσεται η τεχνολογία και η επιστήμη, επιβάλλεται να εξελιχθεί και ο τρόπος σκέψης. Είναι αδύνατον να θεωρούμαστε σύγχρονοι άνθρωποι όταν το μυαλό μας έχει μείνει «κολλημένο» χρόνια πίσω. Η εξέλιξη της κοινωνίας δεν αφορά μόνο τα υλικά αγαθά και τις παροχές υπηρεσιών αλλα κατά κόρον τον ίδιο τον άνθρωπο. Ο τρόπος σκέψης και αντίληψης οφείλει να συμβαδίζει με το παρόν. Ήρθε η ώρα τα στερεότυπα να αλλάξουν μορφή και από συμπαγείς μάζες να μετατραπούν, μέσω της τήξης, σε ελεύθερα ρευστά που θα παίρνουν κάθε φορά το σχήμα του δοχείου που τα περιέχει. Κάθε χρόνος που περνά αποτελεί και ένα διαφορετικό δοχείο, νέα δεδομένα τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη, παλιές συνήθειες που πρέπει να εκλείψουν. Οι διαφορές ανά χρόνο μπορεί να μην είναι αξιοσημείωτες, ωστόσο υφίστανται και με αυτές πορευόμαστε.
Αν αναλογιστούμε πόσο «ελαφριά» μπορεί να γίνει η ζωή μας χωρίς τις κοινωνικές ταμπέλες θα συνειδητοποιήσουμε πως τελικά δεν υπάρχει καμία ετικέτα που να μπορεί να προσδιορίσει ολοκληρωτικά τον άνθρωπο. Συνεπώς, η χρήση της είναι παντελώς άχρηστη. Διαθέτοντας κριτική σκέψη, ενσυναίσθηση και κατανόηση μπορούμε να σχηματίζουμε μόνοι μας, από την αρχή, απόψεις βασισμένες σε σύγχρονα γεγονότα και όχι σε κοινωνικά καλούπια. Η αλλαγή προς το καλύτερο είναι στο χέρι μας. Αρκεί να τολμήσουμε να κάνουμε το πρώτο βήμα.
Συντάκτης: Χρυσούλα Τσοπούλου
Φωτογραφία: Συμεών Μανιάτης (@simos_maniatis)
