«Φώτα, κάμερα, πάμε!»
Κάποιος λέει αυτά τα λόγια και ένα νέο επεισόδιο ξεκινά τα γυρίσματα. Η ερώτηση όλων όμως: τι γυρίζουν; Μα ένα ριάλιτι!
Είναι μια υπόθεση όλο μυστήριο. Η λέξη ριάλιτι στα αγγλικά μεταφράζεται ως «πραγματικότητα», αλλά τίποτα σχετικά με αυτό δεν αγγίζει την πραγματικότητα. Υπάρχουν σενάρια ή οδηγίες για όλους και για κάθε σκηνή. Τα άτομα που συμμετέχουν είναι υποχρεωμένα να συμπεριφέρονται με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο. Ό,τι βλέπουμε στην οθόνη, όπως το δράμα και η κωμωδία, ακόμα και οι χαρές και οι λύπες, έχουν ενορχηστρωθεί προσεκτικά από ένα κινηματογραφικό συνεργείο και είναι φτιαγμένα με τέτοιον τρόπο, ώστε να τονίζουν την ίντριγκα και να κρατούν όσο περισσότερο το ενδιαφέρον του κοινού. Παρόλα αυτά, όμως, όταν ένα νέο επεισόδιο βγαίνει στις οθόνες μας και βλέπουμε τους πρωταγωνιστές να μαλώνουν ή να εμπλέκονται συναισθηματικά, ή και τα δύο, κατά βάθος πιστεύουμε ότι αυτό που βλέπουμε είναι η πραγματικότητά τους. Εμείς, οι ίδιοι ως κοινό, ξεγελάμε εν γνώσει μας τους εαυτούς μας με αυτή την πεποίθηση.
Ο ορισμός του ριάλιτι σόου αναφέρει ότι είναι ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα σχεδιασμένο με σκοπό την ψυχαγωγία και όχι την ενημέρωση, στο οποίο συμμετέχουν απλοί άνθρωποι. Ως άτομο που δε βρήκε ποτέ ελκυστικά τα ριάλιτι πάντα με προβλημάτιζε ο τρόπος με τον οποίο ο φιλικός μου περίγυρος και η οικογένειά μου παρακολουθούσαν σχεδόν ευλαβικά τις εξελίξεις των σόου. Βλέποντας ένα επεισόδιο, συζητώντας το μεταξύ τους, βασαζίνοτας το μυαλό τους για το αν «η Κυβέλη πρέπει να είναι αυτή που θα κερδίσει» ή φτιάχνοντας μιμίδια για το χαμένο σκουλαρίκι της Κιμ Καρντάσιαν. Έτσι φτάνουμε στο να έχει η κάθε μέρα το δικό της σόου. Τι είναι αυτο που προσελκύει τους ανθρώπους να παρακολουθήσουν αυτές τις εκπομπές; Υπάρχουν πολλά ψυχαγωγικά προγράμματα με φανταστικά σενάρια, δομημένους κόσμους ή αλλιώς worldbuilding, κοινωνικά μηνύματα… όλα φτιαγμένα από σεναριογράφους, σκηνοθέτες, έμπειρους και επαγγελματίες ηθοποιούς. Εκπομπές που «ήρθαν» στον κόσμο της τηλεόρασης από καλλιτέχνες. Γιατί, λοιπόν, ο κόσμος επιλέγει να παρακολουθεί δράματα που προκύπτουν απ’το πουθενά ή ανθρώπους που παίζουν τον ρόλο τους με τον χειρότερο δυνατό τρόπο (Σε σένα αναφέρομαι «Οικογενειακές Ιστορίες»!); Γιατί ο κόσμος δείχνει τόσο πολύ ενδιαφέρον για αυτού του είδους τα σόου;
Λοιπόν, αρχικά, δεν υπάρχει ένας τύπος ριάλιτι σόου, αλλά δύο. Ο πρώτος είναι ο «Διαγωνισμός» και ο δεύτερος το «Τι συμβαίνει στη ζωή του/της/των…». Τα πιο δημοφιλή παραδείγματα θα ήταν τα «Survivor», «(G)NTM» και «Masterchef» για τον πρώτο και το περίφημο «Keeping up with the Kardashians» για τον δεύτερο. Είναι αλήθεια, το τελευταίο δεν κέρδισε ποτέ μεγάλη δημοτικότητα στην Ελλάδα, αλλά πρέπει να ομολογήσουμε ένα μικρό δέος για τη φήμη που απέκτησε το σόου στην Αμερική και τα χρήματα και τη φήμη που έφερε στην οικογένεια. Μπορεί το φορμάτ που ακολουθεί ο κάθε τύπος να είναι διαφορετικό, αλλά ο στόχος παραμένει ίδιος: να δείξουν στην κάμερα το περισσότερο δράμα, την καλύτερη κωμωδία, την πιο συγκλονιστική αποκάλυψη και κυρίως τα κουτσομπολιά γύρω από κάθε «πρωταγωνιστή».
Ποιανού θα είναι η επόμενη προδοσία; Τι είπε το ένα κορίτσι για το άλλο; Μη μου πεις ότι υπονόησε κάτι τέτοιο!
Όλα τα συναισθήματα σε ένα τέτοιο σόου είναι σκόπιμα υπερβολικά. Οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονται να αποκαλύψουν τις πιο σκοτεινές σκέψεις τους μπροστά στην κάμερα. Είναι φυσικό φαινόμενο σε αυτό το κομμάτι του κόσμου της τηλεόρασης ένα άτομο να διατηρείται ή να απορρίπτεται με βάση τον αντίκτυπο της συμπεριφοράς του στους αριθμούς των τηλεθεατών. Η λατρεία είναι το ίδιο με το μίσος σε τέτοιους είδους εκπομπές, αφού και τα δύο το καθιστο��ν αντικείμενο συζήτησης.
Αλλά περιμένετε μια στιγμή… τι γίνεται με τους τηλεθεατές; Ως άνθρωποι συζητάμε άλλους ανθρώπους στη ζωή μας και δεν έχει σημασία αν μας αρέσουν ή όχι. Μια μεγάλη πλειοψηφία ενθουσιάζεται από το δράμα, και τολμώ να πω ότι οι περισσότεροι αναζητούν το «αλατοπίπερο» στη ζωή τους, είτε πρόκειται για περιπέτεια είτε για κουτσομπολιά είτε για κάποια πρόκληση. Έτσι όταν αναφέρουμε κάποιον στις καθημερινές μας συζητήσεις, αυτό δεν τον καθιστά και πιο κοντά μας; Δεν είναι τελικά η εξέταση και η αξιολόγηση της συμπεριφοράς ενός ξένου που μας οδηγεί στο να τον γνωρίσουμε; Δεν παίρνουμε μία γεύση από τη ζωή του ακόμα και απλά παρατηρώντας την; Αν, λοιπόν, κάνουμε το ίδιο με τον πρωταγωνιστή ενός ριάλιτι, δε νιώθουμε σιγά σιγά ότι τον γνωρίζουμε; Ότι στεκόμαστε δίπλα του; Ότι με κάποιον τρόπο αποκτάμε το δικαίωμα να τον κρίνουμε, να τον ψηφίζουμε ή να τον σαμποτάρουμε;
Παρακολουθούμε αυτές τις συναρπαστικές ζωές στην οθόνη και δεν μπορούμε παρά να νιώθουμε μέρος τους. Δεν μπορούμε παρά να έχουμε αγαπημένους αντί για φίλους και αντιπάθειες αντί για εχθρούς. Ως άνθρωποι που ζούμε σε αυτόν τον κόσμο, όπου πολλά πράγματα έχουν γίνει εύκολα και προσβάσιμα, αναζητούμε κάτι να ταρακουνήσει τον κόσμο μας. Είναι στη φύση μας να κουραζόμαστε από την ειρήνη στη ζωή. Να λαχταράμε το «αλατοπίπερο» που παρέχουν αυτές οι εκπομπές, ειδικά όταν δεν έχουμε τίποτα παρόμοιο στη δική μας πραγματικότητα να συγκρίνουμε. Θέλουμε μια άλλη πραγματικότητα, πιο ιδιαίτερη και ζωηρή από αυτήν που έχουμε. Και αυτό δεν είναι κακό. Είναι κάτι που μας κρατά χαρούμενους και πνευματικά υγιείς. Είναι μια απόδραση από τα δεινά μας. Κι αυτή… πραγματικά τη χρειαζόμαστε.