Η ταυτότητά μας είναι ένα ψηφιδωτό προσλαμβανουσών, που ανανεώνονται και εμπλουτίζονται καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής μας. Στην πορεία της υπάρχουν φορές που μας δίνεται η δυνατότητα να επιλέξουμε τα κομμάτια που θα την απαρτίζουν. Ωστόσο, κάποιες άλλες φορές, η επιλογή αυτή φεύγει από τον έλεγχό μας. Μία τέτοια περίπτωση είναι αυτή της επιρροής που λαμβάνουμε από το κοινωνικό μας σύνολο· ένα κοινωνικό σύνολο με δικές του παραδόσεις, ήθη και έθιμα, που μας επηρεάζει ασυνείδητα από την γέννηση και την ένταξή μας σε αυτό. Η παράδοση είναι ένας παράγοντας που εντάσσεται από νωρίς στη “λίστα” όσων συμβάλλουν στην καλλιέργεια του χαρακτήρα μας· τα ήθη μίας κοινωνίας και ο τρόπος αντίληψης των ανθρώπων που μετέχουν σε εκείνη, αποτελούν τα πρώτα ερεθίσματα που λαμβάνουμε. Οι ρίζες μας και όσα πρεσβεύουν είναι ένας από τους συνδετικούς κρίκους της κοινωνίας μας. Τι συμβαίνει, όμως, στην περίπτωση που είμαστε εκ διαμέτρου αντίθετοι με κάποιες πλευρές των παραδόσεών μας;
Τα κουλουράκια της γιαγιάς, ως βουτήγματα στον ελληνικό καφέ τα πρωινά μας· τα καραφάκια ρακής με κομμένο αγγούρι, τυρί, ντομάτα και παξιμαδάκια που θα τρέξει να τρατάρει ο παππούς· οι χοροί και τα παραδοσιακά τραγούδια στις χαρές μας, τα μοιρολόγια στις λύπες μας· τα καλιτσούνια, οι φλαούνες και τα τσουρέκια το Πάσχα· οι κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα τα Χριστούγεννα· το καρπούζι τα καλοκαίρια μας και άλλα πολλά, φτάνουν σε εμάς από δεκαετίες εθίμων και ηθών. «Να δοκιμάσεις παραδοσιακό τυρί του τόπου μας», μας προτείνουν όταν επισκεπτόμαστε την τάδε περιοχή, «σαν τον τρόπο που φτιάχνουμε τα σουτζουκάκια μας, δεν έχει!», μας λένε στην δείνα περιοχή. Εφόσον αισθάνεσαι τις ρίζες σου, την ιδιαίτερη ταυτότητά σου και γεμίζεις από την ευδαιμονία του οικείου, πού έγκειται άραγε το ρίσκο της διαιώνισης αξιών και εμφανίζεται η προβληματική του παρελθόντος;
Η διαιώνιση του παρελθόντος είναι καλύτερο να εξεταστεί σε συνάρτηση με τις ανάγκες του παρόντος. Τα ήθη και τα έθιμα που περνούν από την μία γενιά στην άλλη είναι επιβλαβή, μόνο όταν συνιστούν κωλύματα για την ευτυχία των ανθρώπων της γενιάς που ανθίζει. Τα μελομακάρονα και οι κουραμπιέδες δεν αποτελούν κίνδυνο για μία γυναίκα που θα αποφασίσει να αφοσιωθεί στο όραμά της και να μην σκεφτεί την δημιουργία οικογένειας· η ρακή και το κρασί δεν θα σταθούν εμπόδιο στον έρωτα ενός ομόφυλου ζευγαριού· τα κάλαντα που θα τραγουδήσουν τα παιδιά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και τα εγκώμια που θα ψάλουν την Μεγάλη Παρασκευή, δεν θα προβάλουν έμφυλα στερεότυπα. Εβδομήντα χρόνια πριν, τσούγκριζαν κόκκινα αυγά την ημέρα του Πάσχα, αλλά οι γυναίκες δεν είχαν το δικαίωμα να ψηφίζουν. Εδώ και δεκαετίες, ο θανάσιμος HIV ελλοχεύει στον έρωτα μεταξύ ομόφυλων ανδρών, αλλά ένα μέρος της κοινωνίας πανικοβάλλεται στην ιδέα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία. Κάποιες ιδέες έχουν ριζώσει στην κοινωνία μας και στερούνται την γεύση της φέτας στην χωριάτικη σαλάτα: είναι άγευστες και δεν αξίζουν να υπάρχουν στην ζωή μας. Ούτε προσφέρουν εξέλιξη στην κοινωνία ούτε είναι ωφέλιμες στην επίτευξη της ευτυχίας, εν αντιθέσει, μας προκαλούν δυσφορία και μας κρατούν σε ένα παρελθόν λιγότερο ανεκτικό και πολύχρωμο.
Η παράδοση μπορεί να θέτει πεπερασμένους ρόλους και στερεότυπα, θέτει όμως και χαρακτήρα στην προσωπικότητά μας. Μπορώ να επιλέξω τον εορτασμό του δεκαπενταύγουστο τόσο στο χωριό, όσο και σε κάποιο ταβερνάκι δίπλα στη θάλασσα. Άρα, μπορώ να διαλέξω την ελευθερία έκφρασης και επιλογής, αντί των άτυπων κοινωνικών κανόνων που θέσπισε και εφάρμοσε μία άλλη εποχή. Ένας άνθρωπος που δεν απολαμβάνει τον συνδυασμό φέτας και καρπουζιού, θα απολαύσει με την ίδια ευτυχία το σκέτο καρπούζι ένα αυγουστιάτικο δειλινό. Μία γυναίκα που δεν μπορεί να εκφράσει την αγάπη της για μία άλλη γυναίκα ή ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να αυτοπροσδιορίσει τις αντωνυμίες που θα απευθύνονται στο πρόσωπό του, επειδή «παλιά δεν ήταν έτσι η κοινωνία» ή επειδή «εγώ αλλιώς έχω μάθει, άλλα πράγματα ξέρω», δεν θα ευτυχίσει. Στον περιορισμένο αριθμό ετών μας, σκοπός και ουσία μας είναι η ευτυχία. Όπως είθισται να σεβόμαστε τα έθιμα του τόπου μας, επειδή μας κάνουν χαρούμενους, ας μάθουμε να σεβόμαστε την ευτυχία των άλλων και την δική μας.
Συντάκτης: Γεώργιος Χωματάς
