Η πτώση των celebrities: στην αγορά των φανταστικών φίλων

Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ πραγματικά πώς οι παρακοινωνικές σχέσεις με φιγούρες των media επηρεάζουν την καθημερινότητά μας σε ιδιωτικό επίπεδο, αλλά και διαμορφώνουν τη δημοφιλή κουλτούρα σε ένα κρίσιμο βαθμό; Τείνουμε να πιστεύουμε ότι οι σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ θαυμαστή και διασημότητας, περιορίζονται μόνο σε περιστατικά εφήβων (κυρίως κοριτσιών) που θεοποιούν το καινούριο αγόρι-καρδιοκατακτητή, πλάθοντας ερωτικά σενάρια μαζί του. Παραβλέποντας αυτήν την σεξιστική αντίληψη, είναι κοινώς αποδεκτό πως οι παρακοινωνικές σχέσεις επηρεάζουν οποιονδήποτε έχει επαφή με τη σύγχρονη μιντιακή σφαίρα και καταναλώνει το υλικό της είτε σε μεγαλύτερο είτε σε μικρότερο βαθμό.

Ήδη από τα μέσα του 20ου αιώνα, με την άνοδο των τηλεοπτικών σειρών και τη σταθερή παρουσία του κινηματογράφου, παρατηρείται πως δημιουργούνται μονόπλευρες σχέσεις μεταξύ θεατών και προσωπικοτήτων στα ΜΜΕ. Το 1956, ο όρος «παρακοινωνική σχέση» επινοήθηκε από τους Wohl και Horton για να περιγράψει τις σχέσεις αυτού του τύπου που ξεκίνησαν να απασχολούν τους επιστημονικούς χώρους της κοινωνικής ψυχολογίας και κοινωνιολογίας. Σύμφωνα με τους ίδιους, «παρακοινωνικές σχέσεις εκδηλώνονται όταν τα άτομα επανειλημμένα εκτίθενται σε μια μιντιακή persona, και αναπτύσσουν μια αίσθηση οικειότητας, αντιληπτής φιλίας και ταύτισης με τον celebrity».

Συνήθως, οι μιντιακές φιγούρες επιλέγουν να πορευθούν με μία ειδικά κατασκευασμένη persona, η οποία ενδέχεται να στηρίζεται στην προσωπικότητά τους. Η εμφάνιση, οι κινήσεις, ο τρόπος συμπεριφοράς, το ηχόχρωμα της φωνής και οι ηθικές αξίες κατασκευάζονται προσεκτικά και συγκροτούν μια persona που λειτουργεί σα μια μάσκα που παρατηρεί ο θεατής παθητικά. Η παθητικότητα όμως μπορεί εύκολα να χαθεί αν ο θεατής επιλέξει να ταυτιστεί με τις ποικίλες πτυχές της persona και να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στη σχέση του με αυτήν. Δημιουργείται μια σχέση όπου ο θεατής συμμετέχει ενεργά με αποτέλεσμα μια διαρκή σχέση φιλίας με τη μιντιακή φιγούρα. Άλλωστε, σύμφωνα με τους Wohl Και Horton «οι θαυμαστές ζουν με την persona που μοιράζεται μικρά επεισόδια της δημόσιας ζωής της. Απαιτείται ιστορία και μια συσσώρευση κοινών εμπειριών που δίνει επιπλέον νόημα». Ο καταναλωτής-θαυμαστής μαθαίνει να ζει σε μια ψευδαίσθηση φιλίας όπου πιστεύει πως γνωρίζει τον celebrity. Πρόκειται για μια μονόπλευρη αίσθηση, η οποία επιβεβαιώνεται συχνά από τον celebrity με φράσεις όπως «Αγαπώ τους θαυμαστές μου», «αυτοί γνωρίζουν ποιος είμαι» και «δεν θα βρισκόμουν εδώ χωρίς τους θαυμαστές μου».

Οι αξίες, η εξωτερική εμφάνιση και ο τρόπος συμπεριφοράς του celebrity χρειάζονται διαρκώς να ελέγχονται με βάση τα δεδομένα της δημοφιλούς κουλτούρας της εκάστοτε εποχής. Mε την εξέλιξη των media, το τοπίο έχει αλλάξει. Οι αλγόριθμοι των social media δίνουν ευκαιρίες σε νέες προσωπικότητες. Η άνοδος των influencers είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση καθώς δεν πρόκειται για ανθρώπους που περιορίζονται από τη δογματική πίεση του Hollywood. Πρόκειται για ανθρώπους που φαινομενικά είναι καθημερινοί και αναπαριστούν τον θεατή. Μπορούν να δημιουργήσουν το δικό τους αφήγημα μέσω της πλατφόρμας τους. Ο influencer μπορεί να επικοινωνήσει άμεσα με το κοινό του με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πιο έντονες ψευδαισθήσεις φιλίας. Οι θεατές θεωρούν τους influencers κοντινούς τους ανθρώπους και η ταύτιση είναι πιο εύκολη. Ο θαυμαστής πλέον ανάγεται στην ιδιότητα του καταναλωτή. Οι διαφημίσεις που προωθεί ο influencer συνδυάζονται άψογα με τις παρακοινωνικές σχέσεις, καθώς κανένας θαυμαστής-καταναλωτής δεν θα ήθελε να χάσει το τελευταίο προϊόν που ο «πολυαγαπημένος του φίλος» εκθειάζει και προωθεί.

Στα πλαίσια της δημοφιλούς κουλτούρας, η προώθηση καταναλωτικών αγαθών και lifestyle διευκολύνεται, καθώς με το διαδίκτυο τα εμπόδια που υπήρχαν στο παρελθόν έχουν εξανεμιστεί. Αν και δεν πρόκειται για υποδόριες ενέσεις διαφήμισης σε ένα ευεπηρέαστο κοινό, με την ταύτιση του θαυμαστή-καταναλωτή με τον celebrity, η πειθώ γίνεται πιο εύκολη. Ο celebrity, με την εξουσία που του δίνεται, δύναται να αναπαράγει και να διατηρεί τα δικά του αφηγήματα, τα οποία επηρεάζουν την κατάσταση της δημοφιλούς κουλτούρας. Παρ’ όλα αυτά, η δημοφιλής κουλτούρα παραμένει «μια αρένα συναίνεσης και αντίστασης στον αγώνα για τα πολιτισμικά νοήματα» σύμφωνα με τον Hall. Ο θαυμαστής-καταναλωτής βρίσκεται ακόμη σε θέση να επιλέξει τα αφηγήματα που θα δεχτεί από τον celebrity-φίλο του. Οι παρακοινωνικές σχέσεις όμως είναι σε θέση να θολώσουν την κρίση του και λειτουργούν ως μια δικλείδα ασφαλείας στη διατήρηση της ηγεμονίας της δημοφιλούς κουλτούρας.

Η αρθρογραφία αυτού του κουτσομπολιού έχει τη δύναμη να διαλύσει το αφήγημα που οι ομάδες δημοσίων σχέσεων των celebrities έχουν σχεδιάσει. Το φαινόμενο των gossip bloggers και paparazzi φαίνεται να κορυφώθηκε τη δεκαετία του 2000, όπου όλοι γίναμε μάρτυρες της απόλυτης φρενίτιδας που κυριαρχούσε στα περιοδικά. Αποκαλύψεις για εγκυμοσύνες, κάλυψη δημοσίων νευρικών κλονισμών και άλλων προσωπικών στιγμών των celebrities που τους στοιχειώνουν μέχρι και σήμερα έπαιξαν ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση των παρακοινωνικών σχέσεων του θεατή με τον celebrity-θύμα του κουτσομπολιού. Τα κουτσομπολίστικα άρθρα που κατονομάζουν τον celebrity άμεσα ή τα blind items που αφήνουν περιθώρια για θεωρίες γκρεμίζουν το façade που έχουν πλάσει οι εκάστοτε διασημότητες. Η φιλία του θαυμαστή-celebrity κλονίζεται και αμφιβολίες εισέρχονται στο μυαλό του πρώτου. Η εικονική φιλία μπορεί να καταρρεύσει ή να ενισχυθεί, καθώς ο θαυμαστής εισέρχεται σε μια θέση άμυνας και απειλής όπου πρέπει να προστατεύσει τον πολυαγαπημένο του φίλο. Βροντερό παράδειγμα αποτελεί το κίνημα «Free Britney», όπου η κοινή γνώμη φαίνεται να μετατοπίστηκε από το άκρο της κατακραυγής προς την τραγουδίστρια στο άκρο της κατανόησης για τα πάθη της.

Αν και φαινομενικά η παρακοινωνική σχέση μπορεί να θεωρηθεί ως μια παθογένεια μιας σύγχρονης κουλτούρας εμμονικής με το celebrity lifestyle, είναι δυνατόν να αναγνωρίσουμε την παρηγοριά που το άτομο νιώθει στα πλαίσιά της. Η συντροφιά που προσφέρει μια απόμακρη φιγούρα μπορεί να φαίνεται «περίεργη» σε έναν εξωτερικό παρατηρητή, όμως ένας θαυμαστής καταφέρνει να απομακρύνει τα μοναχικά του συναισθήματα και να αναπτύξει μια αίσθηση ταύτισης και φιλίας που τον βοηθάει στην καθημερινότητά του. Το κοινωνικό αντίκτυπο ωστόσο που δημιουργείται δεν πρέπει να παραβλέπεται, καθώς οι παρακοινωνικές σχέσεις πλάθουν τη δημοφιλή κουλτούρα, συντηρούν την ηγεμονία της και δεν είναι απλά το γέννημά της.

Παρόμοια Άρθρα

Screenshot 2025-04-08 200050
Περισσότερα
SIDIROPOULOU
Περισσότερα
ALEXIADIS
Περισσότερα