Η σκοτεινή πλευρά της θετικότητας

Σε πόσους έχει τύχει να θέλουμε να μιλήσουμε σε κάποιον για μια κακότροπη και ταλαίπωρη μέρα μας και να λάβουμε μια απάντηση όπως «Σιγά, πώς κάνεις έτσι; Σκέψου θετικά.»; Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ως μια άκακη αντίδραση του ακροατή μας θέλοντας να μας κάνει να αισθανθούμε καλύτερα. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου αυτή η θετικότητα υφίσταται σε υπερβολικό βαθμό και μπορεί να είναι επιβλαβής τόσο για τον άνθρωπο που την εκπέμπει όσο και για τους γύρω του. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό και ως «τοξική θετικότητα».

Πρωτού την μελετήσουμε ως έννοια, ας μιλήσουμε λίγο για τα συναισθήματα. Τα συναισθήματα αποτελούν μια εγκεφαλική διεργασία που υποδηλώνει την υποκειμενική σχέση μεταξύ του ανθρώπου και ενός γεγονότος. Μια από τις κατηγοριοποιήσεις στις οποίες υποβάλλονται είναι ο διαχωρισμός σε «θετικά» και «αρνητικά», με τα τελευταία να χαρακτηρίζονται από την επιθυμία του παθόντος για την εξαφάνισή τους. Υπάρχει, λοιπόν, μια μερίδα ανθρώπων οι οποίοι επιχειρούν συνεχώς να αποβάλουν κάθε αρνητικό συναίσθημα -συνοδεύονται συνήθως από φράσεις όπως «good vibes only»- και είναι διατεθειμένοι να γκρεμίσουν ακόμη και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις προκειμένου να επιτύχουν τον σκοπό τους –με την επίσης τετριμμένη φράση «δεν θέλω αρνητικούς ανθρώπους γύρω μου». Όταν αυτή η στρατηγική αποφυγής κάθε τι αρνητικού γίνεται σε υπερβολικό βαθμό, καθίσταται τοξικό.

Σαφώς και μια θετική προσέγγιση σε δύσκολες καταστάσεις ωφελεί την ψυχική μας υγεία, όταν όμως η προσέγγιση αυτή γίνεται δόγμα, τότε τα αποτελέσματα μπορεί να είναι δυσμενή. Δεν είναι στη φύση του ανθρώπου να είναι μονίμως χαρούμενος, διαθέτει μια γκάμα συναισθημάτων που είναι προορισμένος να βιώσει κατά τη διάρκεια της ζωής του. Με το να ακυρώνει ένα μέρος αυτών, στην συγκεκριμένη περίσταση των αρνητικών, αποφεύγει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες, εμποδίζοντας τον εαυτό του να αναπτυχθεί μέσα από αυτές. Δεν είναι κακό να θέτεις ως στόχο την ευτυχία, όμως το απεγνωσμένο κυνήγι της μπορεί εν τέλει να φέρει την δυστυχία. Ζώντας με ψεύτικη χαρά, δεν βιώνεις ποτέ την αληθινή.

Και όλο αυτό γίνεται ακόμη χειρότερο όταν μεταφέρεται, μερικές φορές επιβάλλεται κιόλας, σε άλλους ανθρώπους των οποίων τα πάθη δεν γνωρίζουμε. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Έκθεση για την Παγκόσμια Υγεία, 2001: Ψυχική Υγεία: Νέα Αντίληψη, Νέα Ελπίδα), 1 στους 4 ανθρώπους αντιμετωπίζει κάποια ψυχική ασθένεια και μάλιστα για το 50% από αυτούς ξεκινάει από την ηλικία των 14 χρονών. Φανταστείτε, λοιπόν, ένα παιδί που βρίσκεται στο μεταβατικό στάδιο της εφηβείας, που έχει ανασφάλειες για τον εαυτό του, που στο κεφάλι του επικρατεί σύγχυση, που δεν είναι συνεχώς χαρούμενο όπως θα «έπρεπε» να είναι. Φανταστείτε να αναζητάει βοήθεια και στήριξη από κάποιον και να λαμβάνει ως απάντηση μειωτικές εκδηλώσεις θετικότητας, «Πώς κάνεις έτσι; Υπάρχουν και χειρότερα», «Μην είσαι σκυθρωπός, περνάς απλώς μια φάση.». Θα νιώσει ενοχές και αχαριστία, ότι κάνει κάτι λάθος, ότι κουράζει.

Βέβαια δεν χρειάζεται να είσαι ένα παιδί στην εφηβεία για να πέσεις θύμα της τοξικής θετικότητας. Μπορεί να έχεις μόλις χάσει την δουλειά σου και να σου λένε «κοίταξε την θετική πλευρά», να έχεις χάσει κάποιο κοντινό σου πρόσωπο και να σε παρηγορούν με ένα «όλα συμβαίνουν για κάποιο λόγο», ακόμα και απλά να έτυχε να μην ξυπνήσεις ευδιάθετος και να κατηγορείσαι πως δεν προσπαθείς αρκετά, καθώς «η ευτυχία είναι επιλογή» και «χαμογέλα και λίγο». Πράγματι, η ερμηνεία και η προσέγγιση μιας κατάστασης μπορεί να είναι επιλογή, μάλιστα σύμφωνα με τον αρχαίο φιλόσοφο Επίκτητο, «οι άνθρωποι δεν ταράζονται από αυτά που συμβαίνουν, αλλά από τις απόψεις τους για αυτά» (Εγχειρίδιον, παράγραφος 5), όμως το πως πραγματικά θα νιώσεις δεν μπορείς να το ελέγξεις.
Μερικές μέρες απλά δεν αισθάνεσαι καλά, είτε είσαι ένα συγχυσμένο παιδί, είτε ένας συγχυσμένος ενήλικας, είτε γενικά ένας άνθρωπος με μια κακή μέρα, αλλά δεν είσαι υποχρεωμένος να προσποιείσαι ότι είσαι χαρούμενος για να ικανοποιήσεις τους γύρω σου, για να μην τους «χαλάσεις τη θετική ενέργεια». Είναι αποδεκτό να μην αισθάνεσαι καλά όταν κάτι πάει στραβά. Είναι επίσης αποδεκτό να μην αισθάνεσαι καλά όταν όλα κυλάνε ομαλά. Και είναι αποδεκτό να αναζητήσεις βοήθεια είτε από τον κοινωνικό σου περίγυρο, είτε από κάποιον ειδικό.

Και αν κάποιος έρθει να μιλήσει σε εσένα είτε για να σου αφηγηθεί μια κακή του μέρα είτε για να εξωτερικεύσει το χάος που επικρατεί στο μυαλό του, μην τον αποκόψεις, μην τον πιέσεις να «κοιτάξει την θετική πλευρά». Για να έχει έρθει να σου μιλήσει μάλλον σε εμπιστεύεται και αυτό που χρειάζεται είναι κάποιον να τον ακούσει, κάποιον με τον οποίο να αισθάνεται άνετα και ασφαλής. Ακόμα κι αν δεν ξέρεις τι να του πεις ή τι να κάνεις -άλλωστε δεν έχουν όλα τα προβλήματα άμεση λύση- αρκεί να του δείξεις ότι τον κατανοείς, ότι θέλεις και προσπαθείς να τον κατανοήσεις. Αρκεί ένα «δεν ξέρω τι να κάνω, αλλά είμαι εδώ για εσένα», αρκεί ένα «σε ακούω», αρκεί ακόμα και μια αγκαλιά.

Φωτογραφία: Γρηγόρης Λαζαρίδης

Παρόμοια Άρθρα

Osmosis - TEDx AUTH
Περισσότερα
The Cleaningans - TEDx AUTH
Περισσότερα
lets-talk-about-comedy
Περισσότερα