Προειδοποίηση ευαίσθητου περιεχομένου: αναφορά σε εθισμό, εξαρτήσεις
(Σημείωση: Αφορμώμενος από τις τελευταίες αποφάσεις που αφορούν το κέντρο θεραπείας εξαρτημένων ατόμων (ΚΕΘΕΑ) στην Ελλάδα, βρήκα το θάρρος να εκθέσω ένα πολύ λεπτό ζήτημα που συνάμα απασχολεί μεγάλο μέρος των πολιτών.)
Από όταν ήμασταν μικρά παιδιά, οι κοντινοί μας άνθρωποι προσπαθήσαν να μας δώσουν να καταλάβουμε ότι η έννοια του εθισμού δεν μπορεί να στελεχώνει τον εσωτερικό κόσμο ενός «υγιούς» πολίτη, ο οποίος αποτελεί κομμάτι μιας κοινωνίας. Κατά την ανατροφή μας επεδίωκαν να μην ερχόμαστε σε επαφή με τα άτομα αυτά, θεωρώντας πως μια ενδεχόμενη συναναστροφή μαζί τους είναι επικίνδυνη και ικανή να μας επηρεάσει αρνητικά. Πολύ συχνά μάλιστα μας παρουσίαζαν πως στην αντίπερα όχθη βρίσκεται η νηφαλιότητα, η οποία λειτουργεί ως αρωγός του ανθρώπου στην εύρεση της ευτυχίας του. Η απορία, όμως, που γεννιέται σε κάποιον όσο μεγαλώνει, εμφανίζεται στο γιατί ένας εθισμένος άνθρωπος επιλέγει να μην είναι ευτυχισμένος και με ποιον τρόπο μπορεί να χαράξει διαφορετική ρότα, ώστε να μπορέσει ξανά να ορθοποδήσει;
Οφείλουμε να αναφέρουμε ότι ο εθισμός αποτελεί μία συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από εξάρτηση σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, όπως είναι η χρήση ναρκωτικών ουσιών, το αλκοόλ και ο τζόγος. Από τις αρχές του 20ου αιώνα παρατηρούμε μια πολιτική σε όλο τον πλανήτη όσον αφορά στην αντιμετώπιση των εξαρτημένων πολιτών. Συγκεκριμένα, θεωρούμε ότι μέσω της επιβολής κυρώσεων (φυλάκιση) και περιθωριοποίησης αυτών των ανθρώπων, θα καταφέρουμε να τους αποθαρρύνουμε, προκαλώντας τους φόβο και οδηγώντας τους με αυτόν τον τρόπο στην διακοπή των τοξικών συνήθειών τους, οι οποίες τους καθιστούν εθισμένους.
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, μια ευρωπαϊκή χώρα, η Πορτογαλία, η οποία ακολουθούσε εώς τότε πιστά το μοντέλο αντιμετώπισης των εθισμένων, που κυριαρχούσε εκείνη την περίοδο στον πλανήτη, τιμωρώντας τους και κάνοντας τους να υποφέρουν, πέρασε μία πρωτοφανή κρίση όσον αφορά την χρήση ναρκωτικών ουσιών. Ειδικότερα, ένας στους εκατό πολίτες (1%) ήταν ηρωινομανής και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ραγδαία αύξηση των μολυσμένων από τον ιό HIV (AIDS).Τότε, κατανόησε βάσει των δεδομένων πως η συγκεκριμένη φόρμουλα, η οποία αποσκοπούσε στην εξάλειψη των ναρκωτικών ουσιών, όχι μόνο δεν ήταν αποτελεσματική, αντ’ αυτού οδήγησε στην κλιμάκωσή τους. Έτσι, το 2001 η Πορτογαλική κυβέρνηση οδηγήθηκε σε μία ανήκουστη απόφαση για εκείνη την εποχή. Αποποινικοποίησε την χρήση ναρκωτικών ουσιών. Συγχρόνως, επένδυσε και δημιούργησε προγράμματα απεξάρτησης, τα οποία δεν είχαν εκδικητικό χαρακτήρα προς τα πρόσωπα των ναρκομανών, αντιθέτως αποσκοπούσαν στην επανένταξη-επανασύνδεση τους με την κοινωνία, δημιουργώντας ειδικές θέσεις εργασίας. Με αυτόν τον τρόπο, παρείχαν κίνητρο στους συγκεκριμένους ανθρώπους να ενεργοποιηθούν, να αξιοποιήσουν πτυχές του εαυτού τους σε κάτι παραγωγικό και την ευκαιρία να γίνουν ξανά μέλη της κοινωνίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η χρήση να μειωθεί σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%. Επιπλέον, το 1996 σημειώθηκαν 369 θάνατοι από υπερβολική δόση, ενω το 2016 μόλις 30 και τα άτομα που βρισκόταν στις φυλακές για υποθέσεις ναρκωτικών μειώθηκαν κατα 70% σε μία εικοσαετία.
Όμως το ερώτημα «γιατί κάποιος εθίζεται σε συνήθειες που είναι ικανές να τον οδηγήσουν στην εξαθλίωση;» παραμένει. O Bruce K. Alexander μέσω ενός πειράματος προσπάθησε να δώσει μια πιθανή ερμηνεία. Τοποθέτησε έναν αρουραίο μέσα σε ένα κενό κλουβί που υπήρχαν μόνο ένα ποτήρι νερό και ένα ποτήρι ναρκωτικής ουσίας. Παρατήρησε ότι κάθε μέρα εκείνος προτιμούσε να πίνει από το δεύτερο ποτήρι, κάτι που δεν έμοιαζε λογικό. Μετά από λίγα χρόνια αποφάσισε να κάνει μία παραλλαγή του πειράματος. Επέλεξε να τοποθετήσει τον αρουραίο μαζί με άλλους του είδους του σε ένα μέρος, παρέχοντάς του όλες τις ανέσεις, δημιουργώντας ένα ιδανικό μέρος διαβίωσης. Το αποτέλεσμα του πειράματος ήταν το γεγονός ότι δεν έκανε ποτέ ξανά χρήση της ναρκωτικής ουσίας. Δεν θα ήταν άστοχο να παρομοιάσουμε τον «Πόλεμο του Βιετνάμ» με το συγκεκριμένο πείραμα, κατά τη διάρκεια του οποίου το 20% των στρατιωτών που έκαναν χρήση ναρκωτικών ουσιών, το 95% αυτών σταμάτησε μόλις επέστρεψε στη πατρίδα και στην οικογένεια του χωρίς καν να συμμετάσχει σε κάποιο πρόγραμμα αποτοξίνωσης. Βάσει των παραπάνω, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι η αιτία που οδηγεί κάποιον στο να εθιστεί είναι το «κλουβί» που βρίσκεται την εκάστοτε στιγμή.
Σίγουρα, ο καθένας από εμάς δεν είναι δυνατόν να κατανοήσει τον τρόπο που μπορεί κάποιος εθισμένος πολίτης να ξεπεράσει αυτά που τον τυρρανούν. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως δεν μπορούμε να αναλογιστούμε και να βρούμε προοπτικές, οι οποίες θα έχουν ως σκοπό την διαμόρφωση μιας κοινωνίας που δεν θα γυρνά την πλάτη στους ανθρώπους αυτούς, αντιθέτως θα παρέχει πάντα ένα χέρι βοηθείας, ώστε να μπορέσουν να πατήσουν ξανά στα πόδια τους. Οφείλουμε να προωθήσουμε την ιδέα πως δεν είναι μόνοι τους σε αυτόν τον σκληρό αγώνα που δίνουν για να επανενταχθούν στο σύνολο. Γιατί στο κάτω κάτω, η νηφαλιότητα δεν ήταν ποτέ το αντίθετο του εθισμού, αλλά η σύνδεση με τον έξω κόσμο.
Πηγή για δεδομένα πολέμου Βιετνάμ:
https://www.e-daily.gr/themata/124650/pws-oi-veteranoi-tou-vietnam-ekopsan-tin-irwini-pics
Φωτογραφία: Συμεών Μανιάτης