Υπό το πρίσμα

«Η ζωή, ο θάνατος κι αναμεσίς η Τέχνη». Μέσα σε μία φράση, ο Νίκος Εγγονόπουλος συνοψίζει ένα θεμελιώδες αξίωμα: η τέχνη είναι αναφαίρετο κομμάτι της ανθρώπινης ζωής. Ορθότερα, η τέχνη είναι η ίδια η ζωή, ενώ παράλληλα η ζωή θα προσπαθεί να μιμηθεί την τέχνη έως ότου τη διαδεχθεί ο θάνατος. Εξ ορισμού η έννοια αυτή προϋποθέτει την ύπαρξη ενός αποδέκτη- ας μην ξεχνάμε ότι η φύση της δημιουργίας όχι μόνο δεν είναι εσωστρεφής, αλλά έγκειται στην κύρια ανάγκη του ανθρώπου για έκφραση και επικοινωνία. Ως εκ τούτου, το πλαίσιο εντός του οποίου οι ιδέες γεννιούνται, διαμορφώνονται και εξελίσσονται προς τέρψη αλλά και περισυλλογή, δεν είναι άλλο από το σπίτι της ανθρώπινης συνύπαρξης και συναναστροφής: την κοινωνία.

Ένα έργο προκύπτει από την επιθυμία του καλλιτέχνη να αντιδράσει σε ένα ορισμένο βίωμά του. Είτε αποσκοπεί στο να προκαλέσει προβληματισμό, είτε στο να εμφυσήσει συναισθήματα, επί της ουσίας το άτομο μέσα από τη μοναδική και ιδιαίτερη ματιά του ρίχνει φως σε ένα μέρος του περιβάλλοντα κόσμου. Κατ’ επέκταση, ανάγει τη σκέψη του από επίπεδο προσωπικό και συγκεκριμένο σε επίπεδο καθολικό, προκειμένου να προσεγγίσει, να «αγγίξει» θα έλεγε κανείς τη συνείδηση και τον ψυχισμό όσο το δυνατόν περισσότερων συνανθρώπων του. Προφανώς, το ζήτημα το οποίο προβάλλει μέσα από το έργο του συνδέεται άρρηκτα με τα δεδομένα της εποχής και της κοινωνίας στην οποία ζει και πράττει. Συνεπώς, το έργο γίνεται σύμβολο ενός συγκεκριμένου σημείου στο χώρο και τον χρόνο, καθότι αντιπροσωπεύει την ιστορία του, τις κοινωνικοπολιτικές δομές, τους αγώνες και τις ευρύτερες αλληλεπιδράσεις των ανθρώπων.

Για αυτό λοιπόν η τέχνη είναι διαχρονική. Είναι στα αλήθεια αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι ενώ οι άνθρωποι φθείρονται και χάνονται, τα έργα που αφήνουν πίσω τους είναι μη αναλώσιμα στους καιρούς και σταδιακά γίνονται οι καταβολές μας. Η διαχρονικότητα τους επιτρέπει να πλησιάζουν πολιτισμούς μεταγενέστερους, να διαδίδουν ιδέες και να λειτουργούν ως βάση ώστε πάνω σε αυτές να εδραιώνονται νέες αντιλήψεις και εν τέλει να σημειώνεται πρόοδος. Χωρίς την καλλιτεχνική παρακαταθήκη του παρελθόντος, λίγα θα γνωρίζαμε για τις πτυχές της ταυτότητάς μας, επομένως θα πορευόμασταν δίχως μία πνευματική πυξίδα, ένα σταθερό σημείο αναφοράς. Η διαχρονικότητα παρόλα αυτά δεν αναιρεί σε καμία περίπτωση την αλλαγή. Ακριβώς επειδή η κοινωνία θεωρείται οντότητα δυναμική και όχι στατική, η τέχνη ακολουθεί τους ρυθμούς της ανάπτυξής της.

Η προσαρμοστικότητα αυτή έχει ως αποτέλεσμα τα διάφορα κινήματα και τις νέες τεχνοτροπίες, την αναγνώριση σύγχρονων μορφών τέχνης ανά διαστήματα, ακόμη και επαναστάσεις, που υπερβαίνουν τους κανόνες, τις νόρμες και τα όρια. Άλλωστε, η τέχνη δε δέχεται καταπίεση. Η τέχνη είναι συνυφασμένη με την ελευθερία, την έμπνευση, το φως, και την αλήθεια. Υπάρχει για να εξυπηρετεί τους ανθρώπους των οποίων το πνεύμα είναι απαλλαγμένο από κάθε είδους προκατάληψη, ιδεοληψία και εφησυχασμό, προσφέροντάς τους μία εξήγηση του κόσμου. Υπάρχει επίσης για να πυροδοτεί διάλογο, μέσω του οποίου θα καταλυθούν τα κοινωνικά φαινόμενα που δεν αντιστοιχούν στα ιδανικά τα οποία αντιπροσωπεύει- η βία, η μισαλλοδοξία, η φίμωση και τόσα άλλα. Εν ολίγοις, λειτουργεί ως αντίδοτο στον σκοταδισμό, ή ισοδύναμα, ως ώθηση στην πρόοδο και την αναδημιουργία.

Σε καιρούς σαν αυτούς που διανύουμε, όπου ο κλοιός γίνεται ολοένα και πιο ασφυκτικός από κάθε άποψη, η τέχνη είναι ένα από τα λίγα καταφύγια που μας απομένουν. Όταν μέχρι και οι τέσσερις τοίχοι του σπιτιού μας μοιάζουν να μας κυκλώνουν απειλητικά, ο μόνος τρόπος να δραπετεύσουμε είναι να κοιτάζουμε ψηλά, αφήνοντας το πνεύμα να εξυψωθεί. Περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η ανθρωπότητα έχει ανάγκη την αναζωογόνηση και την καθαρή ματιά που μας προσφέρει η θέαση του κόσμου υπό το πρίσμα αυτό. Και λέω πρίσμα διότι η τέχνη δεν αποτελεί μία απλή ανάκλαση της κοινωνίας, όπως θα συνέβαινε με έναν καθρέφτη. Όπως και ένα πρίσμα με μία αχτίδα λευκού φωτός, η τέχνη δέχεται την πραγματικότητα, τη διαθλά και την αποδίδει ως ένα φάσμα πολύχρωμο, με τρόπο σχεδόν μαγικό.

Το φάσμα αυτό διαθέτει αποχρώσεις για όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής. Κόκκινο για την αγάπη και τον έρωτα, πράσινο για την ελπίδα και το όραμα μίας κοινωνίας όμορφης και ειρηνικής. Μωβ για την απώλεια, βαθύ μπλε για τη μοναξιά, κίτρινο για την αβεβαιότητα και τις ανησυχίες. Σε τελική ανάλυση, χρειαζόμαστε την τέχνη γιατί η ουσία της κοινωνικοποίησης είναι να μοιράζεσαι όσα απασχολούν τον νου και αναζητά η ψυχή. Να προκαλείς ερωτήματα και αμφισβητήσεις όταν ο κόσμος μοιάζει ασφυκτικός και διεφθαρμένος, να μεταδίδεις το δέος σου όταν φαντάζει ασύλληπτος και θαυμαστός, να εξάπτεις τη φαντασία και τις αισθήσεις όταν τα υπάρχοντα ερεθίσματα δε φτάνουν για να ζεις και να ονειρεύεσαι.

Συντάκτης: Ελένη Μαντά

Φωτογραφία: Θεώνη Γκέσιου, Ελένη Σάντολη

Παρόμοια Άρθρα

Osmosis - TEDx AUTH
Περισσότερα
The Cleaningans - TEDx AUTH
Περισσότερα
lets-talk-about-comedy
Περισσότερα