Ποιον αγαπάς περισσότερο; Την μαμά ή τον μπαμπά;
Τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις;
Ποιο είναι το αγαπημένο σου ζώο;
Όλα τα παραπάνω αποτελούν διαφορετικά ερωτήματα, που μας έθεταν οι μεγαλύτεροι, όταν ήμασταν μικρά παιδιά. Τα ερωτήματα αυτά συνδέονται σε ένα και μόνο πράγμα: χρειαζόταν να επιλέξουμε, προτού μπορέσουμε να απαντήσουμε. Με έναν τόσο λιτό τρόπο συνειδητοποιούμε ότι η επιλογή είναι, από τα παιδικά μας χρόνια μέχρι και τώρα, ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας.
Στη ζόρικη καθημερινότητα μας είναι πολλές οι φορές που αναγκαζόμαστε να πάρουμε αποφάσεις μέσα σε δευτερόλεπτα. Από τα πιο απλά, όπως τι θα φάμε σε ένα μαγαζί, μέχρι και τα πιο σύνθετα, όπως το σε ποια σχολή επιθυμούμε να σπουδάσουμε, η επιλογή αποτελεί κύριο στοιχείο του τρόπου ζωής μας και πηγή των αποφάσεων μας. Παράλληλα, προσφέρει στο άτομο ένα αίσθημα ελευθερίας και ανεξαρτησίας ότι μπορεί να «πάρει» την ζωή στα χέρια του. Κατ’ επέκταση, η επιλογή είναι συνυφασμένη με την φύση του ανθρώπου και θεωρείται δικαίωμα του.
Αυτό το δικαίωμα, ωστόσο, δεν υφίσταται πάντα. Σε ποικίλα θέματα, ορισμένες κοινωνικές ομάδες στερούνται της δυνατότητας επιλογής. Μια τέτοια περίπτωση αντιπροσωπεύει η εκστρατεία για το δικαίωμα στην έκτρωση, με τίτλο «my body, my choice», η οποία θα δώσει στις γυναίκες την ευκαιρία να επιλέγουν οι ίδιες για την κυοφορία ή όχι ενός εμβρύου, χωρίς να τις περιορίζουν τα νομοθετικά πλαίσια της κάθε χώρας ή πολιτείας. Παρόμοια περίπτωση είναι και το lgbtq+ κίνημα, το οποίο υπενθυμίζει στο κοινωνικό σύνολο ότι η κάθε ατομικότητα ξεχωριστά έχει το δικαίωμα να εκφράζει την ταυτότητα της και να αγαπά όποιο άτομο θέλει. Η ανάγκη κατάκτησης αυτών των δικαιωμάτων, που έχουν σαν βάση τους την επιλογή, αυξάνεται όλο και περισσότερο μέρα με την μέρα.
Όπως είχε πει και ο Neal Peart «ακόμα και αν επιλέξεις να μην αποφασίσεις, πάλι έχεις κάνει την επιλογή σου». Το να έχουμε επιλογές αποτελεί ανθρώπινη ανάγκη. Συνήθως, όταν στερούμαστε αυτήν την ευκαιρία, ενοχλούμαστε και αντιδράμε αρνητικά. Δεν είναι, όμως, λίγες οι φορές που, ενώ έχουμε επιλογή, πάλι επιλέγουμε να μην αποφασίσουμε. Εμφανές παράδειγμα είναι η αποχή από τις εκλογικές διαδικασίες, περίπτωση που συνδέεται και με ένα άλλο φαινόμενο που παρατηρείται παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια: η κοινωνία πλέον είναι διαμορφωμένη έτσι ώστε να έχουμε όσες περισσότερες επιλογές γίνεται -από τα προϊόντα στο σούπερ μάρκετ, μέχρι το πού θα πάμε για καφέ- με σκοπό την λήψη της καλύτερης απόφασης. Και ενώ εκ πρώτης όψεως, όσες περισσότερες επιλογές τόσο μεγαλύτερη ελευθερία, οι πολλές και διαφορετικές επιλογές προσθέτουν αρκετή πίεση, άγχος, αλλά και ανταγωνισμό σε έναν ήδη αγχωτικό τρόπο ζωής. Συνέπεια όλων αυτών είναι να δημιουργείται μια κατάσταση που μπορεί με μεγάλη ευκολία να δυστυχήσει τους ανθρώπους, οι οποίοι μετά από ένα σημείο απλά νοιάζονται για την εύρεση του «καλύτερου».
Αυτή η δυστυχία και πίεση οφείλεται σε τρεις αιτίες: α) στην απογοήτευση που δημιουργείται στους ανθρώπους λόγω διαφορετικών ή υψηλών προσδοκιών, β) στο γεγονός ότι η ευκαιρία κοστίζει και εμπεριέχει ρίσκο και γ) στην τάση των ανθρώπων να κατηγορούμε τον εαυτό μας, αν επιλέξουμε το «λάθος» (self-blame).
Ως μία τέταρτη αιτία θα μπορούσε να θεωρηθεί και ο κοινωνικός περίγυρος. όταν καλούμαστε να λάβουμε μία απόφαση, πίεση παρατηρείται και από το περιβάλλον μας ή από κοντινά μας άτομα. Βάση αυτού είναι το γεγονός ότι δεν είναι λίγες οι περιστάσεις στις οποίες ζητάμε την επιβεβαίωση από άλλους, για να σιγουρευτούμε ότι κάναμε την σωστή επιλογή, ή επηρεαζόμαστε από λεγόμενα τους.
Παρ’ όλα αυτά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η ζωή αποτελεί ένα σύνθετο σταυροδρόμι, κρίσιμων και μη επιλογών και αποφάσεων. Η ζωή είναι το σύνολο των επιλογών μας. Η πιο δύσκολη ερώτηση που μπορεί να σου κάνει κάποιο άτομο είναι να σε ρωτήσει ποια επιλογή σου σε καθόρισε. Και ενώ, εν τελεί, θα καταφέρουμε να την απαντήσουμε, όπως ο Χ που μας είπε «το να κάνω μεταπτυχιακό. Γνώρισα ανθρώπους. Είδα πράγματα. Ωρίμασα» και η Π. που μας είπε «το ότι αποφάσισα να μείνω αληθινή στον εαυτό μου και να μην ακολουθήσω κανένα δρόμο που μου παρουσιάζεται σαν ευκαιρία, αν δεν νιώθω ότι είναι για μένα. Το ότι επέτρεψα στον εαυτό μου να αποδεχτεί ότι το να κυνηγήσω αυτό που θέλω δεν είναι κάτι μόνο για άλλους. Πέρασα πολύ δύσκολα μέχρι να φτάσω σε αυτό το σημείο και πολλές φορές σκέφτηκα ότι δεν θέλω να συνεχίσω», το πιο πιθανό είναι ότι δεν υπάρχει μόνο μια και μοναδική επιλογή που να μας καθόρισε εξ’ ολοκλήρου.
Ένας από τους πιο γνωστούς αφορισμούς, αυτός του Ζαν Πωλ Σαρτρ, λέει πως ο άνθρωπος είναι οι επιλογές του και αυτό αποτελεί όντως αλήθεια. Όλες οι αποφάσεις μας έχουν παίξει το δικό τους σημαντικό ρόλο στην σύνθεση της προσωπικότητας μας, έως και σήμερα. Ακόμα και εκείνες οι αποφάσεις που είναι φαινομενικά λανθασμένες ή παράτολμες μάς οδηγούν στην περαιτέρω εξερεύνηση του εαυτού μας.
Καθ’ όλη την ύπαρξή μας στον κόσμο αυτό, επιλέγουμε και μας επιλέγουν σε κάθε τομέα της ζωής μας -επαγγελματικό, ερωτικό, κοινωνικό. Δεν υπάρχει λάθος και σωστή επιλογή, καλύτερη ή χειρότερη. Πάντα ο τρόπος με τον οποίο δίνουμε αξία στα πράγματα, εξαρτάται από το με τι τα συγκρίνουμε. Σημαντικό είναι να μην μετανιώνουμε για τις επιλογές που κάνουμε, να έχουμε περισσότερη αυτοπεποίθηση και σιγουριά στην λήψη αποφάσεων και να μην υπεραναλύουμε. Οι αποφάσεις μας θα ήταν καλό να βασίζονται στο πως νιώθουμε εκείνη την στιγμή και τι θεωρούμε καλύτερο για τον εαυτό μας. Ακόμα και η στάση μας απέναντι στην ζωή και το πώς την προσεγγίζουμε είναι καθαρά επιλογή μας.
Γιατί, στο τέλος της ημέρας, είμαι αυτό που επέλεξα εγώ να γίνω!
