Αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα.
Η παραπάνω διατύπωση ��ποτελεί την απλουστευμένη ποιητική μεταφορά μιας επιστημονικής θεωρίας, σύμφωνα με την οποία μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων μπορεί να επιφέρει ένα αποτέλεσμα απόλυτα διαφορετικό από εκείνο που θα λάμβανε χώρα εάν η μεταβολή δεν είχε συμβεί ποτέ. Η παραπάνω ιδέα συνοψίζεται σε μία φράση ως το «Φαινόμενο της Πεταλούδας». Τι πραγματικά όμως είναι το φαινόμενο αυτό και πως σχετίζεται με τη ζωή μας;
Όπως αναφέρθηκε, το φαινόμενο της πεταλούδας είναι μια ποιητική μεταφορά στη θεωρία του χάους περί της εξάρτησης ενός συστήματος από τις αρχικές συνθήκες που επικρατούν. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1960 από το μετεωρολόγο Έντουαρντ Λόρεντζ, ο οποίος μελετούσε στον υπολογιστή ένα σύστημα προσομοίωσης καιρικών φαινομένων. Η ιδέα προέκυψε όταν ο Λόρεντζ, σχεδόν τυχαία, επανεισήγαγε στον υπολογιστή του τις αρχικές τιμές μιας προηγούμενης εκτέλεσης, οι οποίες όμως αυτή τη φορά ήταν στρογγυλοποιημένες. Έπειτα από την πάροδο χρόνου παρατήρησε έκπληκτος οτι τα αποτελέσματα της καινούργιας εκτέλεσης απέκλιναν σημαντικά από αυτά της προηγούμενης, ώσπου, τελικά τα αποτελέσματα των δύο πειραμάτων δεν παρουσίαζαν καμία ομοιότητα μεταξύ τους. Έτσι ο ίδιος υπέθεσε, πως κάποια πιθανή μικρή μεταβολή στο αρχικό σύστημα, ήταν ικανή να τροποποιήσει αξιοσημείωτα τα τελικά αποτελέσματα. Η υπόθεση του αυτή, τριάντα ολόκληρα χρόνια αργότερα έμελλε να αποδειχθεί και να αποτελέσει μέρος της περίφημης “θεωρίας του χάους”.
Πέραν όμως από την επιστημονική του υπόσταση, το φαινόμενο της πεταλούδας έχει αποτελέσει αντικείμενο ενδιαφέροντος στην ψυχολογία, τη λογοτεχνία, το κινηματογράφο αλλά ακόμα και θέμα πολλών TedTalks. Από τις διάφορες ομιλίες προσωπικά ξεχώρισα αυτήν της Jennifer Thompson, η οποία είναι ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του Ιδρύματος Healing Justice, που μάχεται για την ορθή απόδοση της δικαιοσύνης. Η ίδια περιγράφει, πως ένα συνταρακτικό γεγονός που της συνέβη πριν πολλές δεκαετίες κατάφερε να αλλάξει δραματικά τη ζωή της. Επιπρόσθετα, αυτό που τότε αφορούσε φαινομενικά μόνο τη δική της ζωή, έχει καταφέρει σήμερα, μέσω αλληλένδετων γεγονότων, να αλλάξει και τη ζωή πολλών ανθρώπων, που έπεσαν θύματα εσφαλμένων καταδικών. Η J. Thompson, λοιπόν, υποστηρίζει πως το κάθετι έχει σημασία σε αυτόν τον απέραντο κόσμο.
Πράγματι το κάθετι διαδραματίζει κάποιο ρόλο στο χάος της ζωής. Κάθε μικρό γεγονός, κάθε μικρή απόφαση. Το ότι είναι μικρά δε συνεπάγεται πως είναι και ασήμαντα. Ας αναλογιστούμε όλα αυτά τα γεγονότα που συνέβησαν κάποτε και συντέλεσαν στη διαμόρφωση ενός μοναδικού παρόντος, το οποίο χωρίς αυτά θα ήταν απόλυτα διαφορετικό. Τα γεγονότα αυτά μπορεί να φάνταζαν άλλοτε ασήμαντα και μηδαμινά, όμως με το πέρας του χρόνου αποδείχθηκαν θεμελιωτές του παρόντος αλλά και του μέλλοντός μας. Μπορεί να ήταν μια ξαφνική γνωριμία με έναν άγνωστο, που σήμερα αποτελεί το σύντροφο της ζωής σου, ή η απόφαση να πραγματοποιήσεις ένα ταξίδι και σήμερα να κατοικείς στην αγαπημένη σου πόλη.
Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, αυτή την στιγμή. Την στιγμή που διαβάζεις αυτό το άρθρο. Την στιγμή της διαδικτυακής περιήγησή σου στο Blog του TEDxAuth. Η ζωή σου έπειτα από αυτήν δε θα είναι πια η ίδια. Τώρα είσαι εδώ, τώρα συγκεκριμένες σκέψεις διασχίζουν το νου σου, τώρα εξελίσσεται μια μοναδική στιγμή. Μια στιγμή φαινομενικά ασήμαντη και απειροελάχιστη χρονικά σε σύγκριση με ολόκληρη τη ζωή σου. Η στιγμή αυτή όμως έχει τη δική της δυναμική. Όπως άλλωστε και κάθε άλλη στιγμή. Μπορεί να χρειαστούν μόλις λίγα λεπτά για να κατανοήσουμε τη δυναμική αυτή και τον αντίκτυπό της. Άλλες φορές πάλι μπορεί να χρειαστούν ακόμα και χρόνια. Ή ακόμα και να μην την κατανοήσουμε ποτέ. Το μόνο σίγουρο όμως είναι, πως το παρόν μέσω ενός αέναου κύκλου αλληλεπιδράσεων αφήνει ανεξίτηλα το στίγμα του και διαμορφώνει το μέλλον.
Μιας όμως που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον, τι θα λέγατε να εκτιμήσουμε λίγο παραπάνω το παρόν;
