Ο Φρόυντ και οι φίλοι του πάνε σινεμά

Από το 1895 και ύστερα, πολλοί άνθρωποι στην ερώτηση «τι σου αρέσει να κάνεις στον ελεύθερο χρόνο σου» απαντούν «να πηγαίνω σινεμά» ή γενικότερα «να βλέπω ταινίες». Και παρόμοια θα ήταν και η δική μου απάντηση σε μια τέτοια ερώτηση βασιζόμενη στην ένταση και στην ποικιλία των συναισθημάτων που μία ιστορία και ο τρόπος που αυτή επιλέχθηκε να παρουσιαστεί μέσα από την κινούμενη εικόνα και τον ήχο, καταφέρνει να μου προκαλέσει μέσα σε λίγο μόλις χρόνο. 
 
Αντίστοιχα θεωρώ –γενικεύοντας με ευκολία την προσωπική μου εμπειρία- ότι πολλοί άνθρωποι αφιερώνουν χρόνο, ενέργεια και χρήματα για την παρακολούθηση μιας ταινίας, λόγω ακριβώς των αισθήσεων που διεγείρει. Η ερώτηση που αφορά το ποια είναι η άποψη των επιστημόνων επί του θέματος, δεν άργησε να κάνει την εμφάνισή της στο μυαλό μου και ύστερα από μια μικρή έρευνα η περιέργειά μου ικανοποιήθηκε, όπως πρόκειται να ικανοποιηθεί και η δική σου.            
 
Φυσικά σε ένα άρθρο που πραγματεύεται τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι κάνουν κάτι δεν γίνεται να απουσιάζει ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σίγκμουντ Φρόυντ. Έχοντας ως βάση το γεγονός ότι οι θεατές βρίσκουν ευχαρίστηση με το να παρακολουθούν και να προσπαθούν να καταλάβουν και να αναλύσουν τα κίνητρα πίσω από τις ενέργειες των ανθρώπων που απεικονίζονται στην οθόνη, ο θεατής λαμβάνει την ιδιότητα του ηδονοβλεψία. Σύμφωνα με την φροϋδική θεωρία ένας ηδονοβλεψίας ευχαριστιέται με την δύναμη που αποκτά πάνω στα πρόσωπα που παρακολουθεί, καθώς τα αντιμετωπίζει ως αντικείμενα για τα οποία έχει συγκεντρώσει πληροφορίες και ίσως να έχει καταφέρει να αποκρυπτογραφήσει χωρίς ο ίδιος να βρίσκεται στην ευάλωτη θέση να αποκαλύψει οτιδήποτε για την δική του προσωπική του ζωή.
 
Η δεύτερη θεωρία βασίζεται στο ναρκισσισμό που εκδηλώνει κάθε άνθρωπος στην παιδική του ηλικία και φαίνεται ότι όσο και αν μπορεί να μην το επιθυμεί τον επηρεάζει και ως ενήλικα. Πιο συγκεκριμένα, ο επίσης ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Ζακ Λακάν υποστηρίζει ότι κάθε παιδί στα πρώτα χρόνια της ζωής του περνάει από το στάδιο του καθρέφτη (the mirror stage). Όταν κοιταχθεί στον καθρέφτη και συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι ίδιο με την μητέρα του, όπως πίστευε πριν, αλλά έχει διαφορετική εικόνα, τότε η εικόνα αυτή θα τον συναρπάσει τόσο ώστε να αρχίσει να διαπλάθει την προσωπικότητά του με βάση αυτήν.
 
Παρότι η αντανάκλαση της εμφάνισης μας στον καθρέφτη είναι ακριβώς αυτό, η αντανάκλαση μιας εικόνας και όχι τα θεμέλια  για την διαμόρφωση μιας προσωπικότητας, το παιδί ενθουσιάζεται και ταυτίζεται με αυτή την εικόνα. Ο Ντούμπλι Άντριου βασιζόμενος στην θεωρία του Λακάν ισχυρίζεται ότι οι άνθρωποι, όπως όταν ήταν παιδιά τους συνέπαιρνε η εικόνα του εαυτού τους στον καθρέφτη, έτσι και ως ενήλικες τους συνεπαίρνουν και ταυτίζονται με τις εικόνες που βλέπουν στην οθόνη είτε πρόκειται για χαρακτήρες είτε για γεγονότα, τοπία ή οτιδήποτε άλλο.
 
Τέλος, η Λάουρα Μάλβεϊ συνενώνει με έναν ενδιαφέροντα τρόπο τις θεωρίες που περιγράφτηκαν παραπάνω δίνοντας έμφαση στην θέαση των σωμάτων και τις επιπτώσεις που έχει στον θεατή. Πιο αναλυτικά, οι θεατές απολαμβάνουν μια ταινία η οποία θα τους προσφέρει την ευχαρίστηση του να βλέπουν ένα όμορφο πρόσωπο ή σώμα αλλά ταυτόχρονα και χαρακτήρες με τους οποίους μπορούν να συνδεθούν. Για να αποδείξει την θεωρία της αναφέρει ότι στις αρχές της κινηματογραφικής ιστορίας οι άντρες θεατές μπορούσαν να απολαύσουν την γυναικεία παρουσία, αλλά έβλεπαν τον εαυτό τους στον άντρα πρωταγωνιστή, ο οποίος όχι μόνο διεκδικούσε την ερωτική ανταπόκριση της γυναίκας αυτής αλλά επίσης αυτός θα είναι το άτομο που θα κατορθώσει με αποφασιστικότητα να επιλύσει τα προβλήματα που τους ταλάνιζαν σε όλη την ταινία.
 
Οι γυναίκες άρχισαν βαθμιαία με το πέρασμα των χρόνων να αποκτούν σπουδαιότητα στην πλοκή των ταινιών συμβάλλοντας ή όντας αυτές που θα προσφέρουν την λύση στα προβλήματα και κατορθώνοντας έτσι να αποτελούν και αυτές πλέον ένα πρόσωπο με το οποίο οι θεατές θα επιθυμούν να ταυτιστούν μαζί του.
 
Έχοντας μελετήσει και συλλογιστεί αρκετά αυτές τις τρεις θεωρίες για τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι βλέπουν ταινίες αναθεώρησα την αρχική μου άποψη.  Συνεχίζω να πιστεύω ότι τα αισθήματα που νιώθουμε την στιγμή της θέασης είναι που μας οδηγούν ξανά και ξανά στις κινηματογραφικές αίθουσες. Αλλά τα αισθήματα αυτά γεννιούνται και είναι τόσο έντονα, μάλλον, γιατί πέρα από την αρχική χαρά ή ηδονή που μας προσφέρει η γνωριμία με νέους ανθρώπους, τους πρωταγωνιστές, και το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζουν, καταλήγουμε να βρίσκουμε κοινά –έστω μικρά, θετικά ή αρνητικά- στοιχεία και να ταυτιζόμαστε τόσο πολύ μαζί τους που είναι σαν να ζούμε και εμείς τα δικά τους βιώματα.
 
Και ακριβώς αυτή η αίσθηση του να βιώνεις κάτι ενώ είσαι ακίνητος, καθισμένος σε μια καρέκλα είναι αυτό που εγώ ονομάζω μαγεία.

 

Παρόμοια Άρθρα

Osmosis - TEDx AUTH
Περισσότερα
The Cleaningans - TEDx AUTH
Περισσότερα
lets-talk-about-comedy
Περισσότερα